Przyczyny, dla których ludzie podejmują aktywność turystyczną.

Nie można niestety wyjaśnić przyczyny aktywności turystycznej w oparciu tylko o jedną teorię. Analiza literatury wykonana przeze mnie nasuwa wniosek, iż koncepcji tłumaczących motywy aktywności turystycznych jest wiele.

Motywy aktywności turystycznej można rozpatrywać z punktu widzenie:

- teorii instynktów

- teorii uczenia się

- teorii rozwoju

- teorii humanistycznych

- teorii poznawczych

- teorii potrzeb

Coraz więcej badaczy interesujących się motywacja omawia tą działalność człowieka z punktu widzenia potrzeb.

Pojęcie potrzeby

Potrzeba - to brak czegoś, co człowiekowi jest niezbędne w normalnym funkcjonowaniu, ten brak czegoś jest przyczyną napięcia i to napięcie domaga się rozładowania.

Specjalista od teorii potrzeb Cameron wg niego potrzeba jest to stan niestabilny zaburzonej równowagi przejawiający się jako nasilająca się lub przedłużająca się czynność i napięcie. Ów stan niestabilny, zaburzonej równowagi nadaje naszemu zachowaniu energię tak, więc potrzeba jest tą siłą pobudzającą człowieka do szukania określonych obiektów, bodźców i kontakt z nimi zmniejsza stan napięcia, redukuje zaburzoną równowagę a ma to miejsce wówczas gdy człowiek zaspokaja swoją potrzebę. Znika całkowicie napięcie, zaburzona równowaga, gdy potrzeba została w pełni zaspokojona.

Ten stan napięcia, domagający się rozładowania jest jednocześnie stanem mobilizacji i pobudza do szukania konkretnych obiektów. Ów stan napięcia przejawia się w postaci wzrostu ogólnej gotowości organizmu, wyostrzeniu percepcji na konkretne określone bodźce oraz ukierunkowaniu na te bodźce a temu wszystkiemu towarzyszą takie zmiany w organizmie jak przyśpieszona przemiana materii, wzrost napięcia mięśni, wzrost (sekrecja) wydzielania wewnętrznych gruczołów, przyśpieszone oddychanie oraz przyśpieszona akcja serca. Organizm jest zmobilizowany do działania. Owemu wzrostowi mobilizacji do działania może towarzyszyć przyjemny stan ogólnego pobudzenia, gdy jednostka dostrzega obiekty służące zaspokojeniu jej potrzeb, ale jeśli perspektywa dostrzeżenia przedmiotu potrzeby jest oddalona to wzrasta intensywnie owo napięcie oraz stan niestabilny, a wówczas pojawiają się takie negatywne stany psychiczne jak złość. Czasami ludzi słabszych psychicznie pojawia się depresja i przygnębienie. Człowiek owładnięty silną potrzebą ujawnia zwężenie pola świadomości, uwagi. Człowiek jakby stawał się głuchy na inne obiekty, na inne bodźce i jest specjalnie wyczulony na te obiekty, które stanowią pokarm dla jego potrzeby.

Głodny nie będzie dostrzegał słodyczy, bo nimi nie zaspokoi głodu. Zatem człowiek głodny myśli głównie o jedzeniu, człowiek poszukujący możliwości rozwoju ruchowego będzie myślał o aktywności rekreacyjnej.

Wg teorii potrzeb aktywność turystyczna jest odpowiedzią na podstawowe potrzeby człowieka. Zwolennicy teorii potrzeb zakładają, że każdy człowiek rodzi się z pewnym zestawem potrzeb. Te potrzeby podlegają modyfikacji poprzez procesy uczenia się, mianowicie człowiek w toku życia uczy się rozpoznawać swoje potrzeby oraz uczy się także sposobów ich zaspokajania.

Potrzeba doznań estetycznych to potrzeba fizjologiczna, ale trzeba ją pobudzić np. rodzice, którzy z własnym dzieckiem oglądali zachód czy też wschód słońca ze szczytu Babiej Góry czy też oglądali go z plaży uczą swoje dziecko rozpoznawać potrzebę przyjemnych doznań estetycznych. Zachód słońca to wrażenie estetyczne wzrokowe. Wizyta w filharmonii to wrażenie estetyczne słuchowe.

Teoria potrzeb

Bardzo popularna wśród psychologów i innych jest teoria potrzeb sformułowana przez Abrahama MASLOWA - po raz pierwszy przedstawił teorię w pracy „Motywacja i osobowość”. Maslow stoi na stanowisku, że nie należy wyodrębniać poszczególnych potrzeb gdyż brak jest kryteriów podziału.

Zatem wyliczanie drobiazgowe potrzeb ludzkich jest pracą bezcelową ze względu na to, że tych potrzeb jest nieskończenie wiele. Natomiast logiczne jest wyodrębnienie pewnych grup potrzeb i są nimi:

- potrzeby fizjologiczne

- potrzeby bezpieczeństwa

- potrzeby miłości i przynależności

- potrzeby prestiżu i uznania

- potrzeby samo aktualizacji (samo realizacji)

- potrzeby transcendencji (wyższy poziom świadomości)

Teoria piramidalna potrzeb

Maslov obok grup potrzeb wymienia jeszcze 2 potrzeby, ale nie umieszcza ich w piramidzie, lecz stawia je na zewnątrz, są to potrzeby pp(potrzeba poznawcza) pe(potrzeba estetyczna) traktuje te potrzeby jako narzędzia, instrumenty służące zaspokojeniu potrzeb wewnątrz piramidy, zatem potrzebę poznawczą i estetyczną można odnieść do wszystkich potrzeb w piramidzie.

Ad.1 Podstawowymi potrzebami najniższego rzędu są potrzeby fizjologiczna (np. pożywienia, snu, pragnienia aktywności ruchowej (oglądanie TV redukuje tą potrzebę), seksualność, ubranie się, mieszkanie), z tymi potrzebami przychodzimy na świat. Te potrzeby są jednymi z pierwszych o które zabiegają turyści.

Ad.2 Potrzeby bezpieczeństwa są związane z chęcią zapewnienia sobie stałej pracy , stałych dochodów. Turyści pragną spędzać urlop i wyjeżdżać do krajów nie prowadzących wojen, mieszkać w tzw. Dzielnicach bezpiecznych.

Ad.3 Potrzeby przynależności i miłości - pierwszą cechą jest dwustronność, wiąże się z chęcią odbierania miłości przyjaźni i okazywanie miłości przyjaźni innym ludziom. Aby coś otrzymać trzeba zawsze coś dać, nic nie dzieje się bez zwrotu. Powiązane jest to z poczuciem przynależności do przychylnej osoby.

Ad.4 Potrzeby prestiżu i bezpieczeństwa - występuje tu podobna jak w pkt. 3. dwukierunkowa zależność. Jest w nas pragnienie szacunku, ale sami musimy również szanować drugiego człowieka.

Ad. 5 Potrzeba samo aktualizacji, samorealizacji - dotyczy rozwoju psychicznego człowieka. Człowiek pragnie rozwijać swoje myślenie, pogłębiać wiedzę, poszerzać horyzonty myślowe. Jest to dzisiaj konieczne dążenie do tego, aby utrzymać wewnętrzny spokój i stać się np. na rynku pracy najlepszym.

Ad. 6 Potrzeba transcendentalna jest to dążenie człowieka do wyższych stanów świadomości. Realizacja tej potrzeby polega na odnalezieniu prawdziwego sensu życia.

Na potrzeby można spojrzeć jeszcze z innej strony. Zaspokajamy je poprzez zastosowanie określonego stylu (sposobu). Styl to sposób zaspokajania określonych potrzeb. Stylów jest nieskończenie wiele (każdy człowiek ma własny styl zaspokajania potrzeb) można jednak dopatrzeć się pewnych cech wspólnych.

Styl zaspokajania potrzeb można rozpatrywać z punktu widzenia:

1. skuteczności

2. ubocznych skutków indywidualnych

3. skutków społecznych

Biorąc pod uwagę te 3 punkty widzenia możemy posiąść bogatą wiedzę o człowieku, który stosuje odpowiedni styl zaspokojenia potrzeb, poznając styl spełniania potrzeb poznajemy samego człowieka.

Maslow oprócz wyszczególnienia samych potrzeb podkreśla, że potrzeby są realizowane po kolei od najniższej 1 do najwyższej 6.

Może wprawdzie nastąpić zaburzenie kolejności realizowanych potrzeb, ale ma ono charakter pozorny, wynikający ze słabej obserwacji danej osoby.

Maslow przedstawia w swej piramidzie charakterystyki potrzeb: niższych i wyższych.

1. W ramach rozwoju ontogenetycznego i cywilizacji pojawiają się w świadomości człowieka potrzeby wyższego rzędu.

2. Im potrzeba jest wyższa, tym mniejszy nacisk fizyczny wywiera na człowieka, a nawet okresowo naciski potrzeb wyższych zanikają - jest to spowodowane codzienną pracą turysty.

3. Jednostka sterowana wyższymi potrzebami jest biologicznie bardziej wydajna, ponieważ jest bardziej odpowiedzialna, ma poczucie obowiązku, u takiej jednostki normy moralne współżycia zostały głęboko zinternalizowane (uwewnętrznione), czyli zostały wtopione w strukturę osobowość człowieka. Taki człowiek zna swoje miejsce, jest zdyscyplinowany, punktualny itp.

4. Pod wpływem wyższych potrzeb jednostka popełnia mniej błędów percepcji, postrzega świat w sposób obiektywny, ma mniej uprzedzeń, mniej sztywnych niepożądanych nawyków.

5. Zaspokojenie wyższych potrzeb dostarcza więcej dodatnich osobistych przeżyć, bowiem zaspokojenie potrzeb wyższych wzbogaca nasze życie wewnętrzne, sprawia, że jest ono ciekawsze.

6. Dążenie do zaspokojenia potrzeb wyższych oddala patologię społeczną.

7. Pojawienie się wyższych potrzeb podyktowane jest zaspokojeniem potrzeb niższych.

8. Wyższe potrzeby wymagają lepszych warunków: ekonomicznych, rodzinnych, wyższego wykształcenia, dojrzalszego rozwoju psychiki.

9. Ludzie zaspokajający wyższe i niższe potrzeby bardziej cenią potrzeby wyższe np. potrzeby turystyczne.

10. Im wyższy poziom człowiek reprezentuje z tym większą ilością ludzi może się identyfikować w ich uczuciach, a więc przyjaźni, sympatii - afiliacji.

11. Dążenie do zaspokojenia wyższych potrzeb jest społecznie bardziej pożądane niż wyłącznie dążenie do zaspokojenia potrzeb niższych. A dążenie do zaspokojenie wyższych potrzeb rodzi dodatnie cechy charakteru. Tacy ludzie w kontaktach interpersonalnych są lojalni, liczą się z innymi, stać ich na nawiązywanie przyjaźni, a to między innymi zapewnia turystyka.

Potrzeby turystyczne to te, które są odczuwane w związku z uprawianiem turystyki czyli przed wyjazdem, w trakcie eskapady oraz po wyjeździe. Chodzi tu o przygotowanie się do wyjazdu, kiedy występuje stan niestabilny - zaburzonej równowagi. Ustawiczne myślenie czy wszystko spakowałam, czy wszystko wyłączyłam.

Teoria potrzeb posłużyła teoretykom turystyki do wyodrębnienia 2 rodzajów motywacji.

1. Motywacja niedoboru - aktywność ludzka jest ukierunkowana na obiekty pozwalające usunąć ten niedobór. Składają się na nią potrzeby fizjologiczne, bezpieczeństwa, miłości i przynależności o raz potrzeby prestiżu i uznania.

2. Motywacja rozwoju - występują tu potrzeby wyższe, czyli samorealizacji i transcendencji.

Potrzeby dynamizują, są pobudką do działania, natomiast motywy nadają temu pobudzeniu kierunek.

Motywy nadają pewnym obudzeniu kierunek. W literaturze specjalistycznej na temat motywacji turystycznej znajdujemy różnego rodzaju motywacje:

1. Motywy związane z pragnieniem udania się do określonego kraju lub miejscowości.

2. Motywy związane z pragnieniem opuszczenia na jakiś czas miejsca stałego pobytu.

3. Motywy związane z pragnieniem spędzenia określonego czasu z kimś poza miejscem stałego zamieszkania.

4. Motywy związane z pragnieniem zawarcia nowych znajomości pozyskania nowych przyjaciół.

5. Motywy związane z pragnieniem pozostawiania w zgodzie ze stereotypami, normami obowiązującymi w środowisku do którego się należy.

6. Motywy związane z zaspokojeniem potrzeb emocjonalnych poznawczych, estetycznych.

7. Motywy związane z zaspokojeniem potrzeb twórczych.

8. Motywy związane z zaspokajaniem potrzeb biologicznych.

9. Motywy związane z uprawnianiem turystyki w szerokim tego słowa znaczeniu. A więc uprawianie turystyki dla celów rodzinnych, kulturowych, sportowych, studiów itd.

Potrzeby odczuwane przez turystykę ze wskazaniem realizatora.

Odpowiedzialność za zaspokajanie potrzeb.

Wszystko jest ściśle powiązane i zachodzą interakcje pomiędzy nimi wszystkimi.

Emocje:

Istotą aktywności turystycznych jest interakcja człowieka z otaczającym go podczas wyjazdu środowiskiem społecznym, ze środowiskiem kulturowym i przyrodniczym. Procesem psychicznym towarzyszącym tej interakcji są emocje.

Indeks reakcji emocjonalnej na środowisko został wypracowany przez Russella i Lianus-a. Indeks w relacji emocjonalnej na środowisko pozwala opisać to środowisko w kategoriach uczuć czyli emocji (przyjemne i nieprzyjemne, pobudzające i nie pobudzające) Możemy otrzymać 4 obszary reakcji emocjonalnych.

1. Pobudzający przyjemny - nasze emocje w stosunku do krajobrazu wyrażamy określeniami: interesujący, ładny, stymulujący, pobudzający.

2. Pobudzający nieprzyjemny - krajobraz: odpychający, nieprzyjemny, potężny, irytujący.

3. Nie pobudzający przyjemny - krajobraz: kojący, cichy, senny, pogodny, powolny.

4. Nie pobudzający nieprzyjemny - krajobraz: nudny, bierny, monotonny, posępny, leniwy.

Ad.1 Reakcja pierwsza kłania nas do podjęcia aktywności ku obiektom naszej fascynacji

Ad.2 Reakcja pobudzająca nieprzyjemna skłania nas do opuszczenia źródła negatywnych emocji.

Ad.3 Reakcja nie pobudzająca przyjemna stwarza sytuacje relaksu, odprężenia, zachęca do wypoczynku w przeciwieństwie do reakcji nie pobudzającej nieprzyjemnej.

Ad.4 Reakcja nie pobudzająca nieprzyjemna wywołuje negatywne emocje.

Naturalnym krajobrazom przypisuje się różnego rodzaju walory o podłożu psychologicznym np. walory regeneracyjne, łagodzące stałe napięcia, sprzyjające ponownemu naładowaniu akumulatorów życiowych.

Bell opracował teorię regeneracji uwagi. Zakłada ona, że ludzkie zauroczenie środowiskiem przyrodniczym odnawia zdolność człowieka do bacznego zwracania uwagi na zadania życiowe. Scenerie naturalne uznawane za ważne źródło fascynacji przyciągają uwagę naszą i przyroda niewątpliwie obfituje w tego rodzaju zjawiska. Chmury, wschody i zachody słońca promienie słoneczne stają się źródłem tzw. miękkich fascynacji. Przyciągają one uwagę człowieka przy jego niewielkim wysiłku, raczej pojawia się uwaga mimowolna wywołana walorami krajobrazu. Człowiek nie musi się wysilać by skupić swoją uwagę.

Są regeneracyjnym elementem, budzą fascynacje i stwarzają sposobność do refleksji w otoczeniu.

Nadto nasze emocje związane są też z pewnymi miejscami, w których przebywaliśmy, są to miejsca geograficzne, które posiadają dla nas szczególne znaczenie.

Zjawisko przywiązania się do miejsca to inaczej poczucie zakorzenienia odnoszącego się do miejsc i krajobrazów z którymi łączą się nasze lata dziecinne, młodość, nasze przeżycia.

Wykład 3 Psychologia 19.04.2009

6/6

Program Pilot

Turysta Grupa

6. Transcendencji

5. Potrzeby samo aktualizacji

4. Potrzeby prestiżu i uznania

3. Potrzeby miłości i przynależności

2. Potrzeby bezpieczeństwa

1. Potrzeby fizjologiczne

Pe - Potrzeba estetyczna

Pp - Potrzeba poznawcza

1

2

3

4

5

6

7, 8

---