BUDOWA OGÓLNA I HISTOLOGICZNA SKÓRY

Histologia czyli nauka o tkankach.

Powłokę zewnętrzną ciała nazywamy skórą. Jej warstwę zewnętrzną nazywamy naskórkiem, a wewnętrzną łącznotkankową nazywamy skórą właściwą. Pod skórą właściwą leży tkanka podskórna i podściółka tłuszczowa. Skóra chroni głębsze narządy przed urazami mechanicznymi, przed wysychaniem i przed wtargnięciem drobnoustrojów do organizmów. Jest narządem wydalania, narządem zmysłu dotyku, bólu i temperatury.

Budowa ogólna skóry.

Barwa skóry jest cechą rasową. Rozróżniamy rasę: białą, żółtą i czarną. Różnice barwy zależą od ilości barwnika melaniny. Na ogół skóra ma barwę różowo - białą, bardziej śniada u szatynów i brunetów. Barwa ciała zależy również od pory roku, latem jest ciemniejsza. Zabarwienie skóry nie jest równomierne na całej powierzchni ciała, silniej zabarwiona jest skóra grzbietu, słabiej brzucha i piersi. Silna pigmentacja jest w okolicy brodawek sutkowych, w okolicy narządów płciowych i odbytu. U rasy czarnej skóra zabarwiona jest na brązowo przez kolor czekoladowy do bardzo ciemnego brązu. Dłonie i podeszwy nie mają barwnika. U rasy żółtej spotykamy barwy skóry od jasnej jak u Mongoła do czerwono - żółtej u Indianina. Zależnie od okolicy skóra ma różną grubość. Najcieńsza jest na powiekach a najgrubsza na podeszwach i dłoniach.

Grubość podściółki tłuszczowej zależy od stopnia odżywiania osobnika, zdrowa skóra ma gładką matową powierzchnię i jest na ogół jednolita z wyjątkiem niektórych okolic. Na opuszkach palców u rąk i nóg tworzą się niepowtarzalne linie zwane papilarnymi, odmienne u każdego osobnika.

Jeżeli skóra jest przez dłuższy czas uciskana powstają na niej zmiany chorobowe zwane odleżyną.

BUDOWA SZCZEGÓŁOWA SKÓRY.

Skóra składa się z naskórka i skóry właściwej.

Naskórek zbudowany jest z nabłonka wielowarstwowego płaskiego. Warstwa powierzchowna naskórka składa się z zupełnie płaskich płytek zrogowaciałych, które wcześnie złuszczają się i zastępowane są przez głębsze rogowaciejące komórki. Zrogowaciałe komórki naskórka stanowią jego warstwę ochronną. Warstwa zrogowaciała zawiera substancje zwaną keratyną, która pod wpływem wody ulega zmacerowaniu, jak to widzimy przy dłuższym moczeniu rąk w wodzie. Skóra właściwa zbudowana jest głównie z włókien tkanki łącznej, które nadają jej odporność i elastyczność. W tej warstwie leżą też gruczoły skóry. Warstwa skóry właściwej układa się pasmami w określonych kierunkach, powodując tworzenie tzw. Linii napięć. Skóra właściwa jest połączona z narządami głębiej leżącymi jak kości czy powięzi. W tkance podskórnej znajdują się większe lub mniejsze skupiska komórek tłuszczowych tworzących podściółkę tłuszczową. Miejsca w których skupia się tkanka tłuszczowa zależą od konsystencji, płci, wieku osobnika i działania jego gruczołów dokrewnych. Najmniej tkanki tłuszczowej występuje na powiekach, wargach, nosie, prąciu, mosznie, łechtaczce, wargach sromowych, uszach. Obfita tkanka tłuszczowa u kobiet występuje na kończynach, pośladkach, brzuchu. Skóra ludzi młodych jest piękna, jędrna i odporna. W wieku starczym wiotczeje w skutek utraty wody.

Twory nabłonkowe skóry.

Nabłonek nie tylko pokrywa powierzchnię skóry, wchodzi w jej głąb tworząc szereg narządów pomocniczych o różnych kształtach i czynnościach. Należą do nich:

1. Gruczoły skóry,

2. Włosy,

3. Paznokcie.

Ad.1.
Gruczoły skóry dzielimy na:

• Gruczoły potowe - są to gruczoły cewkowe leżące w głębi skóry właściwej zwinięte na końcu w kształcie kłębka, stąd nazwane też gruczołami kłębkowymi. Występują na owłosionej i nieowłosionej części skóry, brak ich na wargach sromowych, napletku i żołędzi prąciu. Wydzieliny gruczołów potowych składają się w 98 % z wody. 0,8 % soli kuchennej, pewne ilości mocznika, kwasu moczowego i amoniaku. Wydzielina potu odbywa się stale, w małych ilościach. Wzmaga się pod wpływem wysokiej temperatury otoczenia czy ciężkiej pracy. Wydzielanie potu ma duże znaczenie dla utrzymania stałej temperatury ciała. Ciepło jest wytwarzane w organizmie, w szeregu reakcji egzotermicznych przy wytężonej pracy fizycznej wytwarza się nadmiar ciepła, który nie zdąży wypromieniować przez skórę i może doprowadzić do przegrzania organizmu czyli stanu patologicznego. Pot zabiera ciepło ze skóry, co oziębia przepływającą w naczyniach skóry krew, a przez to cały organizm ( w okresach upałów ubieramy się lżej i dopajamy organizm)

• Gruczoły łojowe-Naskórek wysycha i traci miękkość, jego warstwa zrogowaciała wymaga natłuszczenia dla utrzymania elastyczności. Rolę te pełnią gruczoły łojowe, które znajdują się w skórze właściwej w najbliższym otoczeniu włosa. Są to gruczoły pęcherzykowe wyprowadzające swą wydzielinę zwaną łojem skórnym do leja u podstawy włosa skąd wypływa ona na powierzchnię skóry i ją namaszcza. Ogólna liczba gruczołów łojowych jest mniejsza niż potowych. Najwięcej jest ich na owłosionej skórze głowy. Na twarzy , na klatce piersiowej. Na dłoniach i podeszwach gruczoły łojowe nie występują. Łój skóry zawiera wolne kwasy tłuszczowe, cholesterol, związki woskowe. W temperaturze ciała łój jest płynny, powleka włosy, nadaje im miękkość. Przy jego nadmiarze dochodzi do łojotoku powodującego powstanie łupieżu.

• Gruczoły sutkowe - są największymi gruczołami skóry.

Ad.2.

Włosy. Należą do tworów nabłonkowych podobnie jak sierść ssaków czy pióra ptaków. Owłosienie u człowieka zachowało się na głowie, w dołach pachowych, okolicy łonowej. W innych okolicach zachowało się szczątkowo. Owłosienie nadmierne świadczy o zaburzeniach czynności narządów wydzielania wewnętrznego czyli tzw. Hormonów. Włosy pokrywają całe ciało z wyjątkiem dłoni, podeszw, powierzchni grzbietowej policzków, żołędzi, prącia, wewnętrznej powierzchni napletka, warg sromowych mniejszych. Ciało noworodka pokrywa meszek, który już u noworodka jest rozmaicie rozwinięty. W okresie pokwitania pojawiają się włosy wąsów, brody, pachy, łonowe a w wieku starczym pojawiają się w nosie i uszach. Włos ma część zewnętrzną zwaną łodygą włosa i ukryty w skórze właściwej korzeń włosa (zgrubiały widziany gołym okiem). Koniec dolny nosi nazwę opuszki włosa. Opuszka usadzona jest w tkance łączno - tkankowej, brodawce włosa do której dochodzą naczynia krwionośne. Z komórek opuszki przez ich podział powstaje rosnący włos. Przy zniszczeniu opuszki włos ginie i już nie odrasta. Włos leży w zagłębieniu skóry tworząc kanał zwany mieszkiem włosa. Wysłany nabłonkiem korzeń włosa jest ustawiony skośnie do powierzchni skóry. Po stronie w którą jest pochylony leży gruczoł łojowy a za nim pasemka włókien mięśniowych gładkich, tworzących mięsień przywłosowych. Skurcz tego mięśnia powoduje wyprostowanie włosa i wysadzanie go na zewnątrz, co jest przyczyną jeżenia się włosów i powstawania „gęsiej skórki”.

Budowa włosa

Barwa włosów jest cechą dziedziczną, zależy od ilości barwnika brązowego i rozpuszczonego czerwonego, która w rozmaitych kombinacjach ilościowych daje szereg odcieni barwy włosów. Silna koncentracja brązowego barwnika daje barwę brązowo - czarna, a występowanie jego tylko w warstwie zewnętrznej łodygi powoduje jasny kolor włosa. Gdy dostanie się powietrze (utrata barwnika) - włos siwy. Pod względem kształtu włosy dzielimy na proste, faliste i kędzierzawe.

Ad.3.

Paznokieć - jest tworem nabłonkowym skóry, leżącym na dalszych opuszkach palców. Blaszka zrogowaciała paznokcia ochrania opuszkę palca. Paznokcie palców rąk są lepiej rozwinięte niż na stopach, gdzie dobrze rozwinięty jest paznokieć występujący na paluchu. Kształty paznokci są dość urozmaicone. Płytka paznokcia jest wypukła o dwóch płaszczyznach: podłużnej i poprzecznej. Najbardziej wymierną cechą paznokcia jest jego szerokość do długości. Paznokieć ma brzeg wolny, występujący przy końcu palca i brzegi boczne zakryte, wchodzące do zatoki paznokcia, ograniczony wyniosłością tzw. „wałem paznokciowym”, z którego na powierzchnię ciała paznokcia schodzi warstwa nabłonkowa zwana obrąbkiem naskórkowym paznokcia, której uszkodzenie przy pielęgnacji paznokcia może być przyczyną bolesnego zapalenia opuszki palca. Brzeg zakryty paznokcia stanowi jego korzeń. Ciało i korzeń leżą na podłożu utworzonym ze skóry właściwej zw. Macierzą paznokcia. W macierzy biegną liczne naczynia włoskowate, które przeświecając przez ciało paznokcia nadają nam barwy różowej. Natomiast przy niedostatecznym dotlenieniu krwi następuje sinica i barwa paznokcia jest fioletowa. Część paznokcia od strony korzenia ma barwę białawą. Stanowi to obłączek, który jest różnie wykształcony. Po dwudziestym roku życia paznokcie wolniej rosną ( a po usunięciu paznokcia odrasta w czasie 100 dni).

1. Płytka paznokciowa

2. Obłączek

3. Wały paznokcia: boczny i tylny

4. Skórka

5. Obrąbek naskórkowy paznokcia

6. Brzeg wolny

7. Obrąbek naskórkowy podpaznokciowy

8. Korzeń

9. Macierz

II. Budowa ogólna i histologiczna skóry

4

---