Ryszard Wilczyński
Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie
Integracja walutowa - Europejska Unia Gospodarcza i Walutowa
(materiały dydaktyczne)
\
teoretyczną podstawą unii walutowej jest koncepcja optymalnego obszaru walutowego (OOW), sformułowana przez R. Mundella w 1961 r; jej istotą osiągnięcie maksymalnej zbieżności gospodarek i zminimalizowanie w ten sposób ryzyka tzw. szoków asymetrycznych, a więc dotyczących niektórych tylko gospodarek;
do głównych korzyści z uczestnictwa w unii walutowej należy zaliczyć:
eliminację kosztów transakcyjnych wymiany walut;
eliminację ryzyka kursowego i spadek stóp procentowych;
wzrost inwestycji, w tym zagranicznych inwestycji bezpośrednich;
ożywienie wymiany handlowej;
większy dostęp do kapitału;
obniżenie ryzyka makroekonomicznego gospodarki.
wzrost konkurencji
Pierwsze dwa rodzaje korzyści to korzyści bezpośrednie; pozostałe to korzyści długookresowe.
do głównych kosztów uczestnictwa w unii walutowej należy utrata suwerennej polityki monetarnej, która umożliwia która umożliwia prowadzenie niezależnej polityki stopy procentowej w warunkach swobodnie kształtującego się kursu walutowego. W warunkach zróżnicowanego przebiegu wahań koniunktury w krajach unii walutowej jednolita stopa procentowa banku centralnego unii może nie być w pełni adekwatna do sytuacji gospodarczej wszystkich krajów członkowskich unii. Oprócz tego przystąpienie do unii walutowej wiąże się z utrata stabilizującej roli, jaka w gospodarce może odgrywać plynny kurs walutowy
- ujednolicaniu gospodarek tworzących Europejską Unię Gospodarczą i Walutową (EUGiW) mają służyć tzw. kryteria konwergencji, sformułowane w Traktacie z Maastricht podpisanym w 1992 r. :
- kryterium inflacyjne - jest spełnione, gdy stopa inflacji nie przekracza średniej inflacji w trzech krajach członkowskich Unii Europejskiej o najbardziej stabilnych cenach o więcej niż 1,5 pkt procentowego;
- kryterium stopy procentowej - jest spełnione, gdy nominalna długookresowa stopa procentowa nie przekracza średniej stopy procentowej trzech krajów członkowskich Unii Europejskiej o najbardziej stabilnych cenach o więcej niż 2 pkt procentowe;
- kryteria tzw. fiskalne - są spełnione, gdy relacja planowanego lub faktycznego deficytu budżetowego do PKB nie przekracza 3% a relacja zadłużenia publicznego do PKB nie przekracza 60%;
- kryterium kursowe - jest spełnione, gdy kraj członkowski respektuje standardowe pasmo wahań kursu walutowego przewidziane w mechanizmie ERM II, bez poważnych napięć przynajmniej w ciągu dwóch lat przed dokonaniem oceny
w 1999 r. do unii walutowej przystąpiło 11 krajów spełniających kryteria konwergencji (Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg, Hiszpania, Portugalia, Finlandia, Irlandia, Austria); w 2001 r. dołączyła do nich Grecja, w 2007 Słowenia, a w 2008 Malta i Cypr. W 2009r. wspólna walutę przyjęła Słowacja, w 2011 r. Estonia, w 2014 r. Łotwa i w 2015 r. Litwa. W. Brytania i Dania nie przystąpiły do strefy euro. Natomiast Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Polska, Rumunia, Szwecja i Węgry są zobowiązane do przyjęcia wspólnej waluty.
w EUGiW polityka pieniężna i kursowa przechodzą w gestię Europejskiego Banku Centralnego (EBC) i są prowadzone w sposób jednolity dla unii walutowej jako całości. Podstawowym celem polityki pieniężnej jest stabilność cen rozumiana jako unikanie przedłużającej się inflacji bądź deflacji;
Polityka fiskalna w EUGiW pozostaje zdecentralizowana i umożliwia krajom członkowskim realizowanie ich narodowych preferencji w zakresie podatków i wydatków budżetowych. Na poziomie unii walutowej istnieje jednak pewna koordynacja i nadzór nad polityką fiskalną. Do instrumentów takiej koordynacji i nadzoru należy - skonkretyzowana w Pakcie Stabilności i Wzrostu - tzw. procedura nadmiernego deficytu
unia walutowa wzmocniła stabilność makroekonomiczną gospodarek tego obszaru:
Tabl. Wskaźniki stabilności makroekonomicznej w strefie euro
okres/wskaźnik |
stopa inflacji % |
krótkookresowe stopy procentowe % |
długookresowe stopy procentowe % |
deficyt strukturalny budżetu % |
saldo obrotów bieżących % PKB |
1991-1998 |
2,7 |
5,7 |
6,6 |
4,4 |
- |
1999-2003 |
2,0 |
3,5 |
4,7 |
2,3 |
0,2 |
2004 |
1,6 |
2,1 |
4,3 |
2,2 |
0,5 |
2005 |
1,6 |
2,1 |
3,5 |
2,3 |
0,2
|
2006 |
2,2 |
3,1 |
3,9 |
1,4 |
0,0 |
2007 |
2,1 |
4,2 |
4,3 |
1,0 |
0,3 |
KE, MFW, EBC
- gospodarka strefy euro osiąga natomiast mniej korzystne wyniki na obszarze wzrostu gospodarczego i związanego z nim zatrudnienia:
Tabl. Wskaźniki wzrostu i zatrudnienia w krajach strefy euro
wskaźnik/rok |
1999 |
2001 |
2003 |
2004 |
2005 |
2006 |
2007 |
wzrost PKB % |
2,7 |
1,7 |
0,7 |
2,0 |
1,2 |
2,8 |
2,6 |
stopa bezrobocia % |
9,1 |
7,8 |
8,7 |
8,8 |
8,9 |
8,2 |
7,4 |
MFW, EBC
W okresie globalnego kryzysu finansowego i gospodarczego oraz wychodzenia z tego kryzysu, tj. od 2007 r., wskaźniki stabilności makroekonomicznej gospodarek strefy euro pozostawały na dość niskim, zadowalającym poziomie, z wyjątkiem wskaźnika deficytu budżetowego oraz zadłużenia publicznego, które znacząco wzrosły. Pogorszyły się - średnio dla strefy euro - wskaźniki wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, w przypadku niektórych krajów i niektórych grup pracowników bardzo drastycznie.
- euro stało się drugą po dolarze walutą międzynarodową, z upływem czasu zmniejszając nieco dystans do amerykańskiej waluty.
4