2.) „Iliada” Homera

2.1 ) Gatunek literacki :

Iliada jest uważana za wzór doskonale skomponowane­go eposu starożytnego. Od imienia twórcy jest on również określany mianem eposu homeryckiego.

Epos zaliczany jest do gatunków epickich, charakteryzuje się przede wszyst­kim dużymi rozmiarami, jest pisany wierszem (w przypadku eposu homeryckie­go jest to heksametr), ukazuje losy wybranej grupy bohaterów na tle przełomowych wydarzeń dla jakiegoś narodu. Epopeję otwiera inwokacja, czyli wierszowany zwrot do jakiegoś bóstwa, prośba autora o pomoc w tworzeniu dzieła. W inwoka­cji do Iliady narrator zwraca się z prośbą do Muzy, która pomaga poetom i śpiewa­kom w ich twórczości. Inwokacja, podobnie jak cały utwór, napisana jest językiem podniosłym, poważnym, wręcz patetycznym. Na plan pierwszy wysuwają się nar­rator i fabuła. Narrator jest wszechobecny, wszechwiedzący i obiektywny. W epo­sie dominuje opowiadanie i opis. Opisy są bardzo realistyczne i dokładne, statyczne i dynamiczne. Najbardziej znanym opisem Iliady jest opis tarczy Achillesa.

2.2 ) Przedstaw sposób opowiadania o doświadczeniach wojennych w Iliadzie :

Bitwy - rozgrywki bogów: - Walki prowadzone pod Troją przypominają partię szachów rozgrywaną przez znudzo­nych bogów. Figurami są oczywiście achajscy i trojańscy wojownicy, którzy angażują w grę swój honor, ambicje, męstwo i wreszcie życie. Bywa, że bohaterowie walczą mimo świado­mości, że los ich jest z góry przesądzony (Achilles wie, że jeżeli wspomoże Achajów, umrze), inni - przeciwnie - walczą, chcąc zmienić wyroki Mojry (Hektor ludzi się naiwnie, że uda mu się oszukać przeznaczenie i wyjść cało z pojedynku z Achillesem). Okrutni bogowie pomagają raz jednej, raz drugiej stronie. Mają swoich ulubieńców i protegowanych. W swo­ich działaniach do złudzenia przypominają ludzi. Jedno ich wszak odróżnia od nich wyraźnie: w każdej chwili mogą się wycofać. Ludzie zaś muszą trwać na placu boju do końca, chyba że zdjęty litością gracz otoczy pionka czarodziejską chmurą i uniesie go z szachownicy, l tu pojawia się kolejny problem: nigdy bowiem nie wiadomo, czy miecz prowadzi ręka wojowni­ka, czy może ręka boga. Bohaterowie Homera walczą jednak do końca. Skoro ich los i tak jest w gestii Mojry, to pozostaje im tylko godna śmierć w walce (przypomnijmy sobie przera­żenie Achillesa, kiedy ścigany falami Skamandra uświadomił sobie, że może zginąć jako... topielec).

Tarcza Achillesa

Hefajstos zabiera się do wykuwania z miedzi, cyny, złota i srebra wspaniałej tarczy. Na pięciu płytach znalazły się rozmaite sceny. Jedna z nich to wyobraże­nie „ziemi, nieba i morza” wraz z gwiazdami i planetami. Dalej znalazł się wize­runek dwóch greckich miast. W jednym z nich trwają przygotowania do obrzędów weselnych oraz na rynku toczy się kłótnia między dwoma mężczyznami o zapłatę „za mężobójstwo ". Kłótnię tę ma rozstrzygnąć zebrana na sąd starszyzna. Drugie zaś miasto, bronione przez dzielnych mieszkańców, jest oblegane przez wrogie wojska. Następny wizerunek przedstawiał wielkie pole, na którym pracowali ora­cze zachęcani do wysiłku przez „włodarza" oraz inne pole, na którym trwają żniwa. Znalazł się też tam obraz winnicy przepełnionej dojrzałymi gronami, stada wołów dozorowanych przez grupę pasterzy, łąka, na której tańczy korowód strojnie ubra­nych dziewcząt i chłopców. Wśród tancerzy znajduje się śpiewak, akompaniujący im na formindze oraz dwaj kuglarze. Na obrzeżu tarczy widniał „prąd Okeana” - wielka rzeka, która opasuje krąg ziemi. Po ukończeniu tarczy boski kowal wyku­wa jeszcze pancerz, który natychmiast bogini Tery da zanosi na ziemię swemu syno­wi, Achillesowi.

Pojedynek (Pieśń XXII)

Zawarty tu został opis pojedynku, który odbył się pod murami Troi pomiędzy królewiczem trojańskim Hektorem a Achillesem - greckim herosem. Hektor ucieka przed Achillesem. Obaj trzykrotnie obiegają mury miasta. W tym czasie Zeus, ob­serwujący walkę ze szczytu Olimpu, rzuca na wagę losy, które mają wskazać, kto w tym boju zginie. Los Hektora przeważa. Do Achillesa zbliża się Atena, aby go wspomóc. Przybiera ona postać Deifoba, brata Hektora, i zachęca Hektora do pod­jęcia walki, obiecując mu pomoc. Trojanin daje się zwieść i zawraca w stronę Achillesa. Przez chwilę rozmawiają. Achilles jako pierwszy ciska swoją włócznię. Hektor jednak uchyla się i unika ciosu. Niewidzialna dla niego Atena podnosi włócznię i podaje ją Achillesowi. Hektor miota z kolei swoją włócznią, jednak ta odbija się od tarczy Greka. Widząc to Trojanin wyciąga miecz i rzuca się na wro­ga. Achilles skacze naprzeciw, szukając na ciele przeciwnika miejsca wolnego od pancerza. Po chwili uderza włócznią w nieosłoniętą szyję przeciwnika. Hektor pada błagając, aby zwycięzca zwrócił ciało pokonanego Trojanom, którzy wyprawią mu należyty pogrzeb. Achilles jednak, który mści się w tym momencie za śmierć swego przyjaciela, Patroklesa, złorzeczy jedynie Hektorowi. W odpowiedzi na to Hektor przepowiada wrogowi rychłą śmierć u bram Troi. Chwilę później Trojanin umie­ra, zaś zwycięzca przywiązuje ciało za nogi do swego rydwanu i odjeżdża w stro­nę greckiego obozu, wlokąc zwłoki za sobą. Na ten widok rodziców Hektora, którzy oglądali całą tę scenę z murów twierdzy, opanowuje rozpacz, która udziela się wszystkim mieszkańcom miasta.

2.3 ) Kompozycja :

„Iliada" ma bardzo przejrzystą budowę. - Oś konstrukcyjną akcji tego rozległego eposu (15 537 wersy) stanowią cztery bitwy, rozdzielone scenami niebitewnymi.

Wstęp i zakończenie stanowią symetryczną klamrę utworu (wstęp - początek gniewu Achillesa, zakończenie - wygaśnięcie jego gniewu).

Cztery bitwy są rozciągnięte w czasie i opisane odpowiednio w pieśniach.

Każda bitwa ma wstęp, rozwiniecie i zakończenie. Zaczyna się o świcie (ukazanie się na niebie jutrzenki) i kończy o zmroku (zachód słońca). Dla przykładu, bitwa czwarta ma następującą kompozycję:

* Wstęp - pojednanie Achillesa z Agamemnonem, przygotowanie i wyruszenie do bitwy.

* Rozwinięcie - pojedynek Achillesa z Eneaszem, walka z rzeką Skamander, ucieczka Trojan, gonitwa Achillesa za Apollem, rozterki Hektora przed pojedynkiem, ucieczka Hektora.

* Kulminacja - pojedynek Hektora z Achillesem - śmierć Hektora.

* Zakończenie - rozładowanie napięcia - wleczenie zwłok Hektora, lament w Troi i powrót Achillesa do obozu.

Podział „Iliady" na 24 pieśni .

Znamienne dla „Iliady" są stosowane przez Homera zapowiedzi przyszłych wydarzeń, np. śmierć Achillesa (przepowiedziane przez jego matkę, Tetyde, a potem przez obdarzone­go mową konia bohatera) czy zburzenie Troi (raz w ustach Agamemnona, raz - Hektora).

Narracja:

- W „Iliadzie" łatwo odnajdziemy: opowiadanie, opis, dialog, monolog wewnętrzny, prze­mówienie, retrospekcja (wspomnienie).

- Narrator jest wszystkowiedzący, obiektywny, ma dystans czasowy do przedstawia­nych wydarzeń (tzn. pisze o wydarzeniach dawno minionych) i ujawnia się wyraźnie tylko w inwokacji, która jest jego wezwaniem, modlitwą do muzy poezji epickiej.

- Narracja jest rozlewna, bardzo drobiazgowa i precyzyjna w opisie szczegółów. Narra­tor snuje swoją opowieść bez zbytniego pośpiechu, a nawet celowo zwalnia bieg akcji.

Kompozycja :

Iliada składa się z ponad 15 i pół tysiąca wersów. Wydawcy, aleksandryjscy uczeni, podzielili epos na 24 księgi (pieśni), oznaczając je kolejnymi literami grec­kiego alfabetu. Utwór rozpoczyna inwokacja do Muzy, będąca jednocześnie za­powiedzią tematu, którym jest gniew Achillesa.

2.4 ) Treść fabuła :

Iliada obejmuje pięćdziesięciodniowy epizod z wojny trojańskiej. Temat utwo­ru zapowiedziany jest w Inwokacji. Agamemnon, wódz Greków, wywołał gniew Achillesa, zabierając mu brankę wojenną Bryzeidę. Achilles wycofuje się z walki i za pośrednictwem swojej matki, Tetydy, prosi Zeusa, aby ukarał Greków, udzielając pomocy Trojanom. Dopiero śmierć jego przyjaciela, Patroklesa, skłania bohatera do powrotu na pole bitwy. Achilles mści się, zabijając w pojedynku Hektora, syna władcy Troi. Całość utworu wypełniają opisy batalistyczne i czyny bohaterskie.

Fabuła jest złożona z epizodów (poszczególnych wydarzeń) z tendencją do zarysowywania się wątków. Obserwujemy dwupłaszczyznowość wydarzeń: zwią­zane z bogami na Olimpie i dziejące się na równinie trojańskiej.

Spis treści :

2.) „Iliada” Homera

2.1 ) Gatunek literacki :

2.2 ) Przedstaw sposób opowiadania o doświadczeniach wojennych w Iliadzie :

2.3 ) Kompozycja :

2.4 ) Treść fabuła :

STRESZCZENIA:

---