Rok 1956 w Historii Europy

Kryzys Bliskowschodni

Podloze historyczne:

1952- rewolucja w Egipcie, grupa młodych oficerów obalila króla farbka i przekształciła Egipt w republikę, prezydentem zostaje gen. Muhamad Nagib a szefem rządu plk. Gama abd El Naser, założyciel ruchu Wolnych oficerów postulający uwolnienie Egiptu spod kontroli brytyjskiej i zjednoczenia krajów arabskich. Naser odegral też znaczącą rolę w utworzeniu Organizacji Jedności Afrykańskiej.

1954-podjęto plan budowy wielkiej tamy na Nilu w rejonie Asuan i regulacji dorzecza Nilu, o pożyczkę na ten cel poproszone Wlk. Brytanię, Francję i USA, które jednak odmówily. W tej sytuacji Naser zwrocil się do ZSRR, który udzielil pożyczki oraz dostarczyl uzbrojenia.

Konflikt:

26.07.1956- Ogłoszono dekret o nacjonalizacji Towarzystwa Kanalu Sueskiego. Fakt ten napotkal na sprzeciw Anglii i Francji, państwa socjalistyczne uznaly decyzję Egiptu i nie wzięly udzialu w zwoływanych zwoływanych tej sprawie konferencjach, inne państwa natomiast poparly protest Anglii i Francji i powołały do życia Stowarzyszenie Użytkowników Kanalu Sueskiego i poparly żądania umiędzynarodowienia strefy kanalu. Rząd Egiptu odwołał się od tego żądania do ONZ. Rada Bezpieczeństwa jednak wobec sprzeciwe Anglii i Francji nie mogla podjąć decyzji w tej kwestii. Anglia i Francja postanowily spór rozstrzygnąć silą. Ustalono, aby do tego celu wykorzystać Izrael, który był w stanie konfliktu z Egiptem od 1948. Izrael natomiast od 1948 poważnie się rozwinąl a wobec zagrożenia arabskiego rosly tendencje nacjonalistyczne i antykomunistyczne. W Izraelu panowalo przekonania, że konflikt o Kanal Sueski jest idealną okazją do rozprawienia się z przeciwnikiem.

Jesień 1956- powstaje koalicja wojenna Izraela z Anglią i Francją

10.10.1956- Izrael zaatakowal graniczne miasto Kalkily prowokując wojnę z Jordanią, akcja ta miala odwrócić uwagę Nasera od właściwych zamiarów Izraela, czyli wojny z Egiptem

22-24.10.1956 na tajnej naradzie w Sevres pod Paryżem Anglia, Francja i Izrael ustalają szczegółowy plan dzialania

29.10.1956- Izrael podejmuje atak na Egipt przy czym i tutaj Stawarza pozory, że chodzi tylko o malą akcję represyjną, a nie o wojnę na szerszą skalę. Szrab Izraela, pod kierownictwem gen. Mosze Dajana, opracowal plan wojny błyskawicznej. Przy pomocy lotnictwa, odzialów desantowo- spadochronowych spadochronowych brygad pancernych pancernych ciągu 6 dni rozbito wojska egipskie i zajęto strefę Gazy i Półwysep Synaj oraz zabezpieczono wejście do zatoki Akaba na Morzu Czerwonym. Anglia i Francja pod pretekstem zabezpieczenia strefy kanalu przygotowaly korpus ekspedycyjna liczący 80 tys. ludzi na Cyprze i Malcie.

30.10.1956 Anglia i Francja wystosowuję notę do Izraela i Egiptu o przerwanie wojny, zgodnie z oczekiwaniami nota zostaje odrzucona i oba państwa zyskują pretekst do wystapienia w obronie bezpieczeństwa żeglugi na Kanale Sueskim

31.10.1956 Anglia i Francja przystępują do akcji, ich lotnictwa bombardują egipskie obiekty wojskowe

5.11.1956 ich oddzialy desantowe lądują w Port Said, nie zdążają jednak opanować strefy kanalu, gdyż sytuacja się komplikuje, do akcji wkracza ONZ. Zwolano Radę Bezpieczeństwa, która potępia agresję. Anglia i Francja znalazly się pod obstrzalem krytyki krajów arabskich i ZSRR, a także USA, gdzie trwala kampania wyborcza i gen. Eisenhower musial odnieść się krytycznie do agresji wobec nastrojów antywojennych antywojennych społeczeństwie amerykańskim. ZSRR zagrozil Anglii i Francji, że jeśli nie zastosuje się do uchwalonej 2.11.1956 rezolucji wzywającej Izrael do wycofania się wojsk Izraela na linię rozejmową to będzie zmuszony silą przywrócić pokój na Bliskim Wschodzie. Zdecydowane też o wyslaniu wojsk rozjemczych ONZ, USA już wcześniej wstrzymal pomoc dla Izraela, ZSRR odwołał swojego ambasadora w Tel Avivie, świat stanąl na krawędzi wojny powszechnej.

6.11.1956 w tej sytuacji Anglia, Francja i Izrael przerywaja dzialania zbrojne. Państwa te ponoszą klęskę polityczną, Anglia i Francja zmuszona jest wycofać się ze strefy Kanalu Sueskiego.

Początki marca 1957 Izrael po licznych pertraktacjach wycofuje swe sily zbrojne z Egiptu przy jednoczesnym zapewnieniu, że droga do portu Eljat będzie zabezpieczona, ONZ umieszcza swoje odzialy rozjemcze w strefie Gazy i rejonie portu Eljat.

5.03.1957 prezydent Eisenhower ogłasza, iż USA przejmują odpowiedzialność za utrzymanie porządku na Bliskim Wschodzie

Konsekwencje konfliktu:

- Anglia i Francja przegrywają walkę nie tylko o kanal, ale i o wpływy i panowanie na Bliskim Wschodzie

-Izrael nie osiągnąl swojego podstawowego celu, czyli obalenia Nasera, ale zabezpieczyl swoje podstawowe interesy i wyrósł na najsilniejsze i najbardziej sprawne militarnie państwo na Bliskim Wschodzie

- Egipt poniósł poważne straty w ludziach, ale obronil swoja politykę nacjonalizacji, kanal pozostal w jego reku

- USA przejęla kontrolę nad Bliskim Wschodem, współpracowała z Izraelem, co wynikalo z naciskó lobby żydowskiego żydowskiego USA, współpracowała też z krajami arabskimi, co wynikalo z faktu znajdowania się na ich terenach olbrzymich zlóż ropy

Wydarzenia 1956 w Polsce i na Węgrzech

Odwilż w Polsce i na Węgrzech- kraje te opieraly się procesowi stalinizacji i ulegaly zachodniej propagandzie antykomunistycznej, oba kraje wkroczyly na drogę reform i zmian, prowadzono w nich dyskusje ideologiczne, partie rządzące tracily wpływy i znaczenie.

Polska

12.03.1956 bezpośrednio po XX Zjeździe w Moskwie umiera przywódca partii B. Bierut, stanowisko I sekretarza KC PZPR obejmuje E. Schab, kierownictwo partii podzielilo się na dwie frakcje: natolińczycków i pulawian, pierwsi chcieli zahamowania tempa przemian i zachowania sojuszu z ZSRR ZSRR drudzy winili za nadużycia władzy ZSRR ZSRR zmierzali do reform i ograniczenia współpracy z ZSRR.

28.06.1956 w Poznaniu wybucha strajk powszechny, który przeksztalca się w walki zbrojne z przedstawicielami wladz bezpieczeństwa, do akcji uzyto wojska, zabito ponad 70 osób, sytuacja w kraju zaostrzyla się

jesień 1956- w kraju dyskutowano i demonstrowano żądając usunięcia doradców radzieckich, przywrócenia państwu suwerenności gospodarczej i politycznej, do kierownictwa partiipowolano usuniętego z niej w 1948 i represjonowanego Wladyslawa Gomulkę, reprezentowal on narodowy nurt w partii. ZSRR nie chcialo jednak dopuścic do zmian, na Warszawę skierowano stacjonujące w Polsce radzieckie odzialy, przybyla do Polski także radziecka delegacja z Chroszczowem na czele. Powstala bardzo groźna sytuacja, doszlo jednak do porozumienianowego kierownictwa PZPR z Gomulką na czele z ZSRR. Ustalono, że Polska odzyska suwerenność suwerenność polityce wewn., ale pozostanie w RWPG i Układzie Warszawskim. Polska zostalo w bloku radzieckim, pośrednią przyczyną tego było to, iż była otoczona ze wszystkich stron przez wierne i ortodoksyjne wobec ZSRR państwa, takie jak NRD i Czechoslowacja. Stalo się też tal dlatego, że Polska nie uzyskala wsparcia z Zachodu skąd płynęły wezwania do zachowania spokoju.

Węgry

Wiosna 1953- początek procesu destalinizacji

Lipiec 1953- pod presją przywódców radzieckich ze stanowiska premiera zostaje odwolany wierny uczeń Stalina- M. Rakosi, zachowuje od jednak stanowisko I sekretarza KC partii, nowym premierem zostaje Imre Nagy.

1955- w świetle negatywnej oceny reform Nagy'ego usunięto go ze stanowiska i wykluczono z partii, premierem zostaje A. Hegedus

lipiec 1956- ostatecznie usunięto Rakosiego, I sekretarzem zostaje E. Gero, przez Węgry w tym czasie przetaczają się masowe demonstracje, powstają kluby dyskusyjne, głównym opiniotwórczym ośrodkiem jest Radio Wolna Europa

23.10.1956 demonstracja solidarnościowa z Polską przeksztalca się w powstanie zbrojne, żądano wycofania wojsk radzieckich radzieckich poszanowania suwerenności Wegier

23/24.10.1956- KC Węgierskiej Partii Pracujących powoluje Komitet Wojskowy, postanawia się zwrócić do ZSRR o pomoc i powolać nowy rząd, premierem zostaje ponownie I. Nagy, który po zlożeniu samokrytyki zostal ponownie przyjęty do partii, I sekretarzem zostaje J. Kadar

24.10.1956 rząd nagy'ego proklamuje stan wyjatkowy

23-28.10.1956 trwają walki, powstanie rozszerza się, na trone powstańców przechodza plk. Maleter i gen. Kiraly, ginie ponad 3 tys. ludzie, I. Nagy doprowadza do porozumienia się stron i zawieszenia broni

30-31.10.1956- oddzialy radzieckie wycofują się z Budapesztu

30.10.1956 rząd ZSRR ogłosił deklarację o uznaniu prawa każdego narodu do decydowania o swoich losach i poszczególnych państw do suwerenności. I. Nagy postanawia rozwiązać WPP i powolać nową Węgierską Socjalistyczną Partię Robotniczą, wybrano tymczasowy Komitet Zarządzający z przewaga zwolenników Nagy'ego, z rządu odwolano ministrów o poglądach komunistycznych i internacjonalistycznych.

31.10.1956 Nagy ogłasza, że Węgry wystepują z Układu Warszawskiego

1.11.1956 Nagy proklamuje Węgry państwem neutralnym i podejmuje rokowania z władzami radzieckimi w sprawie calkowitego wycofania wojsk radzieckich z Węgier.

Na Węgrzech panuje chaos,powstaje ok. 70 nowych partii politycznych, rząd nie cieszy się autorytetem, sytuację tę wykorzystuje do przeprowadzenia akcji propagandowej ambasador radziecki na Węgrzech J. Andropow, który wraz z Kadarem wystepuje przeciw `zdradzieckiej' i `kontrrewolucyjnej' polityce Nagy'ego. Tworzą oni Węgierskie Rewolucyjne Centrum i powolują marionetkowy rząd na czele z Kadarem, który prosi ZSRR o pomoc w walce z `kontrrewolucja'.

4.11.1956 rusza ofensywa wojsk ZSRR

11.11.1956 w świetle nie uzyskania spodziewanej pomocy z zgranicy powstanie upada, ginie ok. 200 tys. ludzi

---