FORMY PAÑSTWA FORMA RZ¥DÓW RE¯IM POLITYCZNY USTRÓJ TERYTORIALNY monarchia pañstwo demokratyczne pañstwo unitarne republika pañstwo autorytarne pañstwo z³o¿one pañstwo totalitarne MONARCHIA – g³owa pañstwa jest monarcha, który sw¹ w³adze uzyskuje przez dziedziczenie (Dania, Holandia Szwecja, Wielka Brytania) albo w wyniku wyboru (monarchia elekcyjna) Monarchia: ograniczona (m. konstytucyjna w Monako i Wielkiej Brytanii, m. parlamentarna w Belgii, Norwegii, Hiszpanii) – pozycja monarchy ograniczona jest przez konstytucjê, a w³adza ogranicza siê do funkcji reprezentacyjnych i ceremonialnych nieograniczona (despotyczna w Egipcie, absolutna we Francji w XVIII w. wspó³czeœnie Arabia Saudyjska) – w³adza monarchy jest nieograniczona przez ludzi REPUBLIKA – najwy¿szy organ w³adzy pañstwowej, w tym g³owa pañstwa wybierane s¹ na czas okreœlony przez ogó³ uprawnionych obywateli (RFN, Francja, W³ochy) lub w¹skie, najczêœciej najbogatsze grupy spo³eczeñstwa (republika autorytatywna Wenecja XIV-XVI w., Rzeczpospolita Krakowska 1815-1846) Pañstwo ze wzglêdu na re¿im polityczny Re¿im polityczny – jest to sposób, styl sprawowania w³adzy i egzekwowania pos³uszeñstwa wobec niej. demokratyczne - obywatele maj¹ istotny wp³yw na funkcjonowanie pañstwa, maj¹ prawo braæ udzia³ i faktycznie bior¹ udzia³ w podejmowaniu decyzji pañstwowych, wp³ywaj¹ na ich realizacjê i kontroluj¹ j¹. Opiera siê na trzech zasadach: suwerennoœci narodu, trójpodzia³u w³adzy i pluralizmu politycznego. Uznawane s¹ wartoœci: tolerancja, równoœæ wobec prawa, rozwiniête s¹ równie¿ wolnoœci i swobody jednostki, sprawiedliwoœæ i ³ad spo³eczny. Dwa modele wspó³czeœnie: liberalne - pañstwo gwarantuje nienaruszalnoœæ w³asnoœci prywatnej oraz przestrzega zasad gospodarki rynkowej, ograniczaj¹c do minimum w³asn¹ interwencjê w ró¿ne sfery tej gospodarki. socjalne - powi¹zane s¹ ze sob¹ sprawy gospodarcze, spo³eczne i polityczne. Pañstwo aktywnie dzia³a w procesach gospodarczych a tak¿e kszta³tuj¹c politykê socjaln¹ (du¿e nak³ady na œwiadczenia socjalne, ustawodawstwo socjalne zgodne z interesami pracowników, planowanie perspektywiczne) autorytarne – to re¿im w którym organy w³adzy pañstwowej uznaj¹ siê za nadrzêdne wobec obywateli, wymagaj¹c przede wszystkim uleg³oœci oraz podporz¹dkowania siê obywateli decyzjom w¹skiej elity w³adzy (re¿imy policyjne, wojskowe) totalitarne - organy pañstwa zmierzaj¹ do pe³nej kontroli nad wszelkimi sferami ¿ycia obywateli - stosunków miêdzy ludŸmi, pogl¹dami, itp. poprzez stworzenie oficjalnej ideologii i INDOKRYNACJÊ czyli wpajanie tej ideologii. Pañstwo totalitarne konsekwentnie narzuca obywatelom okreœlony sposób myœlenia nie tylko przez prasê i propagandê, organizacjê szkolnictwa, wychowania i kontrolê nad systemem nauki, lecz tak¿e przez stosowanie ró¿nych form przymusu, nie w³¹czaj¹c terroru tak fizycznego, jak i psychicznego. Pañstwo totalitarne rozbudowuje aparat policyjny stasuje tak¿e policyjn¹ kontrolê, eliminuje fizycznie swoich przeciwników oraz stara siê ich odpowiednio ukszta³towaæ przez obozy pracy lub obozy poprawcze. Pañstwo zazwyczaj posiada jedn¹ partiê polityczn¹ wspieraj¹c¹ w³adzê. Kontroluje ponadto i steruje centralnie gospodark¹ pañstwow¹. Pañstwo ze wzglêdu na ustrój terytorialny Pañstwa unitarne – (jednolite) – to takie pañstwo, w którym w³adza suwerenna dotyczy ca³ego obszaru w takim samym zakresie. Pañstwo z³o¿one – (federacja) – to pañstwo sk³adaj¹ce siê z wielu pañstw, które ograniczy³y wykonywanie swojej suwerennoœci na rzecz powo³anego przez siebie pañstwa z³o¿onego (zwanego równie¿ zwi¹zkowym) lub uzyska³y ograniczon¹ suwerennoœæ w wyniku przekszta³cenia pañstwa unitarnego w pañstwo z³o¿one. W pañstwie federalnym istniej¹ organy w³adzy federalnej obok organów w³adzy poszczególnych pañstw sk³adowych. Z regu³y organy w³adzy federalnej maj¹ œciœle wyznaczony zakres kompetencji – najczêœciej to polityka zagraniczna, sprawy obronnoœci, polityka monetarna. Poszczególne pañstwa sk³adowe zazwyczaj zachowuj¹ dla siebie ca³oœæ administrowania i niekiedy pewne kompetencje ustawodawcze.