63791

OPTYMIZM I PESYMIZM

W związku z tym pojęciem celowości pozostaje inne zagadnienie metafizyczne, występujące pod mianem zagadnienia optymizmu i pesymizmu. W zagadnieniu tym chodzi o to, czy świat jest urządzony celowo, tzn. tak, że przyczynia się do urzeczywistnienia takiego lub innego dobra, czy też, przeciwnie, urzeczywistnieniu tego dobra się przeciwstawia. Pierwszy pogląd nazywa się optymizmem, drugi pesymizmem. Zależnie od tego, o jaką przy tym wartość, czyli o jakie dobro chodzi, mamy do czynienia z różnymi odmianami optymizmu i pesymizmu. Może chodzić o dobro biologiczne, o warunki pomyślne dla utrzymania organizmów lub gatunków biologicznych przy życiu. Można pytać, czy wszystkie szczegóły urządzenia organizmów są korzystne dla utrzymania ich przy życiu i normalnego ich rozwoju w danych warunkach. Dobrem, o które może chodzić, może być szczęście. Wtedy w zagadnieniu optymizmu i pesymizmu idzie o to, czy urządzenie świata sprzyja osiągnięciu na nim szczęścia. Byłby to optymizm lub też pesymizm eudajmonologiczny. Może dalej chodzić o dobro moralne, można mianowicie pytać, czy świat zmierza ku urzeczywistnieniu dobra moralnego, czy też, przeciwnie, przeważa w nim zło moralne. Tu mielibyśmy do czynienia z optymizmem lub też pesymizmem etycznym. Można wreszcie też mówić o optymizmie czy pesymizmie estetycznym; pierwszy utrzymywałby, że w świecie przeważa piękno, drugi widziałby w nim przewagę brzydoty.

Zagadnienie optymizmu i pesymizmu zalicza się zwykle do metafizyki, leży ono jednak na pograniczu między metafizyką a tą lub inną nauką aksjologiczną (nauką o wartościach), a więc na pograniczu metafizyki i etyki, metafizyki i estetyki itd.

1