65192

Jak wskazuje powyższy przykład, nie wszystkie niezgodności poznawcze są jednakowo

niepokojące. W miarę jak rozwijała się teoria, coraz bardziej było jasne, że największe

prawdopodobieństwo pojawienia się dysonansu jest wtedy, gdy zrobimy coś lub dowiemy się

czegoś, co zagraża naszemu wyobrażeniu siebie, przez zaistnienie niezgodności między tym,

kim sądzimy, że jesteśmy, a tym, jak się zachowujemy — to znaczy przez działania lub myśli,

które zagrażają naszej samoocenie . Mówiąc krótko, dysonans poznawczy wystąpi wtedy, gdy czujemy się niemądrzy lub niemoralni.

Dysonans poznawczy wywołuje uczucie dyskomfortu, a zatem pobudza do podjęcia prób

jego zredukowania, w taki sam sposób jak głód lub pragnienie pobudza nas do jedzenia lub

picia. Jednak inaczej niż w przypadku głodu lub pragnienia — różne sposoby redukowania

dysonansu prowadzą do interesujących zachowań. Jak zredukować dysonans? Możemy to

zrobić na trzy podstawowe sposoby:

•    Przez zmianę naszego zachowania — tak, aby było ono zgodne z dysonansowym

elementem poznawczym.

•    Przez uzasadnienie naszego zachowania — zmieniając jeden z elementów poznawczych

tak, aby był on mniej sprzeczny (a zatem bardziej zgodny) z zachowaniem.

•    Przez uzasadnienie naszego zachowania — dodając nowe elementy poznawcze, które są

zgodne z zachowaniem i je wspierają.

Załóżmy,że palisz papierosy. Jest prawdopodobne, że doświadczasz dysonansu, ponieważ głupio

angażować się w działanie, które może doprowadzić do bolesnej, przedwczesnej śmierci. W jaki

sposób możesz zmniejszyć ten dysonans? Najprostszym sposobem jest zmiana swego

zachowania: rzucić palenie. Zachowanie byłoby wtedy zgodne z twoją wiedzą na temat związku

między paleniem a rakiem. Niektórym udaje się właśnie tak uczynić, lecz nie jest to łatwe —

wielu próbowało rzucić palenie i nie udało im się to. Co zatem ci ludzie robią? Byłoby błędem

zakładać, że z trudem przełykają swoją porażkę i przygotowują się do śmierci. Na ogół starają

się zredukować dysonans, poszukując jakiegoś usprawiedliwienia dla swojego zachowania.

Niektórzy palacze będą usiłowali zmienić jeden z elementów poznawczych; na przykład

mogą oni próbować przekonać siebie, że wiedza na temat związku między paleniem a rakiem

nie jest rozstrzygająca. (Jest to bardzo podobne do tego. co robiły osoby uprawiające jogging,