70054

komun izmu zwrot ten odwołuje się zgodnie z zasadami demokratycznego państwa prawnego i respektowanymi przez nie wolnościami człowieka do powszechnie uznanych w kulturze naszego społeczeństwa wartości;

*    2 ograniczenia dot. zakresu zasad współżycia społecznego:

—* odnoszą się one jedynie do postępowania jednych osób wobec innych, a nie dot przeżywanych postaw, które nie mają doniosłości prawnej, jeśli nie są motywem działań ludzkich; —* zasady współżycia społecznego będące zarazem obowiązującymi normami prawnymi

rozważa się jako normy prawne;

-    wg niektórych normy obyczajowe wchodzą w zakres zasad współżycia społecznego obok norm moralnych —* krytyka dlategD, że normy moralne mają uzasadnienie aksjologiczne, a normy obyczajowe ma|ą uzasadnienie w nawyku społecznym, który me może regulować stosunków cywilnoprawnych, jeśli nie zostanie jednocześnie uznany da „dobry” —* szerokie ujęcie zasad współżycia społecznego mogłoby prowadzić do kostnienia stosunków społecznych;

Problem nazwy (jak w prawie konstytucyjnym);

Funkcja

nadanie większej elastyczności, dzięki uwzględnieniu zmieniających się układów stosunków społecznych oraz szczególnych cech charakterystycznych stanu faktycznego;

zasady współżycia społecznego są pojęciem nieostrym, konkretyzowanym przez sędziów w procesie orzekania, przy czym istnieje postulat, by sąd powołując się na zasady współżycia społecznego |asno formułować normę moralną, jaką ma na względzie, by ułatwić kontrolę judykatury SN;

-    do orzeczeń wydanych w poprzednim ustroju należy podejść selektywnie, ale nie należy generalnie odrzucać tego dorobku judykatury, gdyż zapadły wtedy orzeczenia odwołujące się do nadal cenionych wartości i norm moralnych;

-    w gospodarce wolnorynkowej szczególnie istotne są: wzajemne zaufanie, życzliwość, uczciwość i służebność w działalności gospodarczej (zwracał na to uwagę już Adam Smith);

Obowiązywanie

-    obowiązują na mocy przepisów prawnych, które do nich się odwołują i w ten sposób wpływają na ocenę stanu faktycznego dokonywaną w toku stosowania prawa;

Zakres zastosowania

-    zakres stosowania zasad współżycia społecznego jest określony w przepisach prawnych, w

szczególności występują one w rolach:

*    jako element służący⁷ do elastycznego doprecyzowania treści poszczególnych instytucji prawa cywilnego (np. art. 140, 233, 287, 298 kc) lub konkretnych stosunków prawnych (np. art. 56, 354

kc);

*    przy⁷ kwalifikowaniu pewnych zdarzeń kreujących stosunki cywilnoprawne —* albo przepis wyraźnie powołuje się na te zasady (np. atŁ 411, 428, 431 $ 2, 446 § 2, 826 § 2, 827 kc; art. 144 kro) albo powinny być brane pod uwagę też przy precyzowaniu innych pojęć prawnych, np. pojęcia „wina” atŁ 415 kc;

*    przy wykładni oświadczeń w^roli (art. 65 § 1 kc);

*    jako instrument zapobiegający powstawaniu konsekwencji prawnych, które ze względu na szczegóbty kontekst sytuacyjny budziłyby powszechną dezaprobatę moralną i naruszałyby spójność aksjologiczną porządku prawnego (np. art. 5. 58 § 2, ale też 93, 94. 411 pkt 2, art. 754,

902,1008 kc);

-    dot. osób fizycznych i prawnych;

V. Rola orzecznictwa

-    z zasady demokratycznego państwa prawa i trójpodziału władz wykluczone jest przejmowanie przez sądy roli prawotwórczej, ale orzecznictwo przez swą działalność interpretacyjną, a zwłaszcza lnfetencyjną (wnioskowanie z norm o normach) oraz przez uznawanie zwyczajów wpływa na konkretyzację treści norm prawnych (pośrednie źródło prawa);