R. Bednarz- Grzybek, Historia myśli pedagogicznej, Szkoły kalwińskie i ariańskie
Szkoły kalwińskie- bardziej demokratyczne, me uznawał papiestwa, kultu Świętych, celibatu, większości sakramentów, postawy moralne brał z biblii, wiara w predystenacje, w przeznaczenie w zbawienie, surowy tryb życia, wstrzemięźliwość, poparcie szlachty, pracowitość daje zarobek, uznał 2 porządki kościelny i świecki, odzieli! je od siebie, w Genewie tworzył podstawy swojej relign, każdy człowiek powinien znać pismo Św kościoł powinien być instytucją skromną, szkoła ma przygotowywać urzędników, handlowców, pracowników, cel: dbać o doboro uczniów, kalwin zyskują popularność wśród szlachty małopolskiej i litewskiej
Szkoły ariańskie:
Miały najwyższy poziom. Gimnazjum w Lubartowie (1588 - 1597) miało 5 klas: polityka, etyka, retoryka, ekonomia, prawo. Arianie w 1602 roku założyli wyższą szkołę w Rakowie, do której zjeżdżali zwolennicy z całego zachodu na studia filozoficzne, matematyczne, teologiczne.
Przyjmowano młodzież innych wyznań. Nie zmuszano innowierców do swoich praktyk religijnych. Stała się ona ośrodkiem ruchu drukarskiego i piśmienniczego. Została zamknięta w 0638 roku. Miały charakter wyznaniowy, chociaż dopuszczały tez młodzież katolicką. Utrzymywały kontakt z ruchem naukowym na Zachodzie.