76069

Dla jasnego przedstawienia problemu zajmiemy się najpierw wyjaśnieniem pojęć: „obrządek" i „Kościół sui iuris".

1.1. Pojęcie obrządku

Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 roku nie podaje definicji obrządku. Znaleźć ją natomiast możemy w kan. 28, § 1 Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich. Według tego kanonu obrządek jest dziedzictwem liturgicznym, teologicznym, duchowym i dyscyplinarnym wyodrębnionym przez kulturę i okoliczności historyczne narodów, wyrażającym sposób przeżywania wiary, właściwy dla każdego Kościoła sui iuris.'. Jest to z pewnością rozwinięciem myśli Soboru Watykańskiego II, który w Dekrecie o Kościołach Wschodnich Katolickich stwierdza, że Kościoły Wschodu i Zachodu różnią się częściowo między sobą tak zwanymi obrządkami, mianowicie liturgią, karnością kościelną, i spuścizną duchową^{1 2}. Oba wyżej wspomniane dokumenty Kościoła wspominają o elementach wyróżniających poszczególne obrządki. Są to: obrzędy liturgiczne, dziedzictwa duchowa i normy dyscyplinarne. Do tych wyróżników’ Kodeks Wschodni z 1990 r. dodaje dwa dalsze: kulturę i czynniki historyczne.³ Wspólnymi natomiast elementami są: wspólna wiara, życie sakramentalne i zwierzchnictwo Biskupa Rzymu.⁴ Biorąc pod uw’agę powyższe racje, Praw^rodaw'ca, nawiązując do wrześniej (tj. od dnia 21 listopada 1952 r.) obowiązującego prawa⁵, wymienia pięć tradycji: aleksandryjską, antiocheńską, armeńską, chaldejską i konstantynopolitańską, z których wywodzą się poszczególne obrządki. Z pewnością należ}' dołączyć do tej listy tradycję zachodnią⁶. Dobrym określeniem starożytnych tradycji wydaje się termin użyty przez E. Eid w^r prezentacji Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich Ojcom Synodalnym podczas Synodu Biskupów' w^r 1990 r. W przemówieniu do Ojców' Synodalnych mówił on o pięciu wschodnich Matkach-Kościołach czy Początkowych

1

   Ritus est patrimonium liturgiami, theologicum, spiiituale et disciplinare cultura ac rerum adiunc-tis historiae populoriuu distuictum, quod modo fidei vivendae uniuscuiusque Ecclesiae sui iuris proprio exprimitur.

2

   Por. DKW 3.

3

   Czynniki historyczne, które wpłynęły na zróżnicowanie obrządków omawia min. I. Skubis w dwóch artykułach: Rodzaje obiządków w Kościele (CzST 4 (1976) s. 313-316) i Podstawmy pojęcia dotyczące obiządków (C^>T 6 (i978) s. 315nn).

4

   Por. E. Przekop, Kościół paitykulamy i obiządek w pacach Papeśkiej Komisji do Reformy Kodeksu Wschodniego Prawa Kanonicznego. RTK 25 (1978) z. 5, s. 65.

5

   Por. Pius XII, Utterae Apostohca motu proprio datae *Postąuam Apostolicis Littens de rehgiosis, de boms Ecclesiae temporahbus, de verbonon significatione pro Ecclesus Onentalibus. 9.02.1952 A AS 44(1952) s. 65-150, kan. 303, § 1, n. 1.

6

^ CCEOr, kan. 28, § 2. Por. Benedictus XIV, Constitutio Apostohca *Allatae sunt». 26.07.1755, § 3. Papież ten jednak niezbyt precyzyjnie odróżnia obrządek w znaczeniu liturgicznym i w znaczeniu prawnym. Precyzuje to dopiero Pius IX w Liście Apostolskim «Non sine giainssimo• z 24.021870, CL II 571 d.