77795

nowoczesnego prawa pracy w przemyśle i górnictwie.

—    Wolność umów o pracę —* w przemyśle warunki pracy i organizację produkcji regulowały liczne ordynacje przemysłowe, a normy kodeksu cywilnego miały w stosunku do norm prawa pracy jedynie ogólny charakter, ale nawet ustawa z 1908 r. pozostawiła poza jej obrębem zakłady pracy o liczbie zatrudnionych mniejszej niż 10.

—    Ograniczenia zasady wolności umów o pracę:

*    zakaz pracy w niedzielę i święta.

*    upowszechnienie się w wielkim przemyśle i górnictwie regulaminów pracy (zawierały wzór domniemanie zawartej, typowej umowy, i układy taryfowe) —> pod koniec XIX w poddano je nadzorowi państwa.

*    stopniowo wprowadzana ochrona pracy młodocianych i kobiet, przy jednoczesnym zastrzeganiu wyjątków.

*    ustanowiono inspektorów pracy — początkowo jedynie nadzór nas warunkami bezpieczeństwa pracy, później i inne sprawy.

*    dopiero kodeks cywilny z 1900 r. zakazał pracodawcom karania fizycznego pracowników.

*    długo istniał przymus pracy (od ustaw połowy XIX w. i kodeksu karnego z 1870 r.)

—    Zasady służby publicznej - uregulowane już w Landrechcie z 1794 r. i utrzymały się aż do drugiej połowy XIX w. —> Stosunek pracy urzędnika powstawał me z tytułu umowy, lecz nominacji. —> Winni om byli gorliwie popierać politykę rządu, ale mieli wiele uprawnień, co czyniło tą służbę szczególnie atrakcyjną.

—    Ustawy o prawach socjalnych końca XIX w. za rządów Bismarca (w walce z rosnąca popularnością socjalistów)

*    ubezpieczeń chorobowych (1883)

*    ubezpieczenia od wypadków przy pracy (1884)

*    ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa i na starość (1889).

*    Nie było ubezpieczenia na wypadek bezrobocia.

—► Rozszerzano stopniowo te normy na dalsze kategorie pracowników.

—► Powstawały w związku z tym instytucje ubezpieczeniowe o charakterze osób prawnych, na których działalność mogli wywierać wpływ i sami ubezpieczeni poprzez udział w ich władzach i kontrolę.

—► Część składki wpłacał pracodawca, część uiszczali pracownicy w formie potrącania tej kwoty z płacy w wysokości, która zależała od rodzaju ubezpieczenia.

SYTUACJA W INNYCH ZABORACH.

—    Podobny był rozwój prawa pracy w innych zaborach, choć w Rosji (i w Królestwie) występowały odrębności i opóźnienia związane z absolutystyczno-policyjnym charakterem państwa.

—    Wszędzie u schyłku XIX w. nasiliła się tendencja zakazu pracy dzieci.

—    Wszędzie też ograniczano też czas pracy robotników dorosłych.

—    Wszędzie wprowadzano też obowiązkowy odpoczynek w niedzielę i święta.

—    W Austrii i Prusach robotnicy uzyskali prawo stowarzyszania się (koalicji), a także prawo do strajku (nazywane bezrobocie). W Rosji aż do rewolucji 1905-1906 r. nie istniała wolność koalicji, a strajki uważano za przestępstwo.

—    W Rosji i w Austrii polepszono warunki pracy poprzez wprowadzenie inspekcji fabrycznych pod koniec XIX w.