105592

2

RODZAJE STOSUNKÓW PRACY I UMÓW O PRACĘ

5) ponoszenie przez pracodawcę, a nie przez pracownika ryzyka, które wiąże się z funkcjonowaniem zakładu - różnego rodzaju zakłócenia w procesie pracy, np. przerwa w dostawie energii, wszelkie braki oraz zły pod względem jakościowym i ilościowym wynik pracy, obciążają wyłącznie pracodawcę.

Powołanie (art. 68 - 72 k.p.) - jest aktem jednostronnym, na mocy którego powierza się danej osobie określone przez prawo stanowisko, najczęściej kierownicze (np. dyrektora przedsiębiorstwa państwowego), nawiązując jednocześnie z tą osobą stosunek pracy. Powstanie stosunku pracy na tej podstawie może nastąpić tylko wówczas, gdy taki sposób przewiduje przepis prawa i tylko za uprzednią zgodą pracownika. Powołanie powinno mieć formę pisemną. Do stosunków pracy, które powstały na tej podstawie, stosuje się przepisy dotyczące umowy o pracę na czas nieokreślony.

Wybór (art. 73 - 75 k.p.) - jako podstawa stosunku pracy pojawia się wtedy, gdy danej osobie na mocy aktu wyboru powierzono wykonywanie określonej funkcji (np. wójta, burmistrza, prezydenta, członka rady nadzorczej spółki), ale równocześnie z tego wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika. Stosunek pracy z wyboru rozwiązuje się wraz z wygaśnięciem mandatu.

Mianowanie (nominacja) (art. 76 k.p.) - jest typowym sposobem zatrudniania w administracji publicznej, sądownictwie, prokuraturze, szkołach, szkolnictwie wyższym, służbie celnej, służbie dyplomatyczno — konsularnej. Ponadto na podstawie mianowania nawiązują się szczególne stosunki prawne, które nie są regulowane przez przepisy prawa pracy. Chodzi tu przede wszystkim o stosunki służbowe w wojsku, policji, służbie granicznej czy więziennej. Charakterystyczną cechą stosunku pracy opartego na mianowaniu jest podległość służbowa, czyli podporządkowanie pracowmka mianowanego podmiotowi zatrudniającemu. Przejawem tej podległości jest miedzy innymi możliwość powierzania prawnikowi innej pracy niż ta, która została określona w akcie nominacji, zmiana niektórych warunków pracy bez zachowania okresów wypowiedzenia, możliwość kierowania do pracy w innej jednostce organizacyjnej w drodze jednostronnych decyzji władzy służbowej, za zgodą lub nawet bez zgody pracownika. Za naruszenie obowiązków pracowniczych pracownicy mianowani z reguły ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną.

Spółdzielcza umowa o pracę (art. 77 k.p.) - nawiązywana jest między spółdzielnią pracy a jej członkiem. Stosunek pracy oparty na tej podstawie istnieje tylko w ścisłym związku ze stosunkiem członkostwa - nie może powstać przed przyjęciem danej osoby w poczet członków spółdzielni, a wygasa wraz z ustaniem członkostwa.

Umowa o pracę (art. 25-67 k.p.) - stanowi ona najczęściej występującą w praktyce podstawę prawną nawiązania stosunku pracy. Na podstawie umowy o pracę pracownik zobowiązuje się świadczyć w sposób ciągły określoną pracę na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy, natomiast pracodawca zobowiązuje się płacić za tę pracę wynagrodzenie.