78408

pierwszy w dokumentach państwowych najwyższej rangi w Konstytucji Królestwa Belgii z 1830 roku.

W Polsce geneza budżetu przebiegała podobnie jak w Anglii. W 1374 roku król Ludwik Węgierski zobowiązał się w tzw. przywileju koszyckim, do nie pobierania bez zgody szlachty innych podatków niż stałego łanowego (tj. podatku w wysokości 2 grosze od lana), w zamian za zapewnienie następstwa tronu jednej ze swoich córek. Było to znaczne odstępstwo od zasady - do tej pory tron dziedziczyć mogli wyłącznie męscy potomkowie panującego. Pierwszy budżet w pełnym tego słowa znaczeniu powstał jednak znacznie później - bo w 1768 r. Został uchwalony przez Sejm jako "Ostrzeżenie percepty y expensy wszystkich intrat skarbów obojga narodów, podług niżej opisanych tabeli". Był jednocześnie pierwszym po Bill of Rights budżetem na kontynencie europejskim. Znacznie później powstały budżety we Francji (1817 r.) i w Prusach (1848 r.)

Pierwszy Polski budżet przypominał swą budową współczesne ustawy budżetowe składające się z krótszej części tekstowej oraz tabelarycznych załączników określających dochody i wydatki publiczne. W odróżnieniu od budżetów współczesnych, których ustalenia dotyczą roku budżetowego, w pierwszym polskim budżecie nie ograniczono wyraźnie czasu jego obowiązywania, chociaż przewidywał on roczne wydatki i dochody. Budżet ten nie rozpoczął w Polsce praktyki corocznego uchwalania budżetu państwa, wzorem Anglii, ale warto podkreślić, że pod względem szczegółowości przewyższał francuski budżet z 1827 r.

W wieku XIX miała miejsce ewolucja budżetu. Budżet, który dotychczas miał niewielkie znaczenie finansowe, ze względu na wąski zakres regulacji, zaczyna nabierać znaczenia politycznego. Budżet stawał się formą nacisku parlamentu na rząd. Zgoda na uchwalenie budżetu była aktem aprobaty parlamentu dla rządu, brak zgody był odczytywany jak akt dezaprobaty dla władzy wykonawczej.

W miarę wzrastania znaczenie gospodarczego budżetu, związanego z rozszerzaniem zakresu działań państwa na szkolnictwo, gospodarkę i sfeiy opieki zdrowotnej malało znaczenie polityczne budżetu.

W II RP budżet pozostawał poza sferą walk politycznych. Rola budżetu wzrosła po II wojnie światowej w państwach wschodu i zachodu, gdzie pojawiła się potrzeba powiązania budżetu z wieloletnimi planami finansowania powojennej odbudowy.

Ewolucja instytucji budżetu wykształciła pewne zasady ogólne jego organizacji, takie jak: jedność, zupełność, szczegółowość, jawność, przejrzystość. Gdy chodzi o zasady ogólne dotyczące wewnętrznego układu budżetu przyjęto, że budżet państwa obejmuje całość dochodów i wydatków państwa.

Można przyjąć następujące określenie budżetu państwa jako kategorii prawnonormatywnej według N. Gajl: „Budżet stanowi, powiązany z innymi planami, zatwierdzony przez parlament, plan finansowy najwyższej rangi, obejmujący zestawienie w ujęciu klasyfikacyjnym przewidywanych dochodów i wydatków państwa, w określonym przedziale czasowym.”