82920

27. Samorząd terytorialny na ziemiach polskich w XIX wieku.

Samorząd terytorialny ziem polskich w XIX wieku realizował się w ramach administracji państw zaborczych bądź udzielonej Polakom autonomii.

Księstwo Warszawskie.

Księstwo Warszawskie zostało podzielone na następujące jednostki administracyjne:

•    Departamenty: władzę w departamentach sprawowali jednoosobowo prefekci, w zakresie ich działania znajdowały się wszelkie sprawy związane z szeroko pojętą administracją oraz sprawy z zakresu resortu spraw wewnętrznych. Prefekci służbowo podlegali bezpośredni ministrowi spraw wewnętrznych. W departamentach jako organy samorządu działały rady departamentalne. Obradowały raz w roku na piętnastodniowych sesjach. Do zakresu ich działania należał przede wszystkim podział pomiędzy powiaty zadań publicznych nałożonych na samorząd przez sejm.

•    Powiaty: władzę w powiatach sprawowali podprefekci, ich działalność była zbieżna z działalnością prefektów, im też podlegali służbowo. Jako organy samorządu w powiatach działały rady departamentalne oraz rady powiatowe.

•    Miasta: na terenie miast władzę sprawowali burmistrzowie lub prezydenci. Na czele dużych miast stali prezydenci municypalni, których mianował król, a którzy służbowo podlegali właściwym prefektom. W celu wykonywania zadań, prezydenci mieli do dyspozycji personel kancelaryjno- usługowy oraz ławników, którzy byli mianowani przez ministra spraw wewnętrznych. W mniejszych miastach władza sprawowana była przez burmistrzów, których mianował król. W ramach funkcji pomocniczych w miastach powołana została instytucja honorowych ławników których mianował podprefekt a zatwierdzał minister spraw wewnętrznych, zatwierdzał minister spraw wewnętrznych. Dodatkowo, na terenie stolicy powołano tzw. prezydenta policji, który miał do dyspozycji osobną kancelarię oraz dwóch asesorów. Prezydent policji podlegał bezpośrednio ministrowi policji. W miastach działały rady miejskie, do kompetencji których należały sprawy majątkowe oraz miejskie urządzenia. Władze wykonawczą sprawował prezydent municypalny.

•    Gminy: władzę w gminie sprawował wójt, wyznaczany przez prefekta a zatwierdzany przez ministra spraw wewnętrznych. Podperfekt zatwierdzał także sołtysa, który był zastępcą wójta. Za wykonywanie swojej pracy, zarówno wójt jak i sołtys nie otrzymywali zapłaty. W gminach organem samorządowym były rady wiejskie, ich działalność była ograniczona szerokimi kompetencjami wójta, w związku z czym rzadko kiedy były zwoływane.

Królestwo Polskie

Na terenie Królestwa Polskiego do organów centralnych zaliczani byli: Król, Namiestnik oraz Rada Stanu, w skład której wchodziło zgromadzenie ogólne i rada administracyjna, natomiast do organów lokalnych zaliczane były komisje wojewódzkie, urzędy municypalne oraz rada gminy.

Komisje wojewódzkie działały na terenie województw. Urzędy municypalne, nazywane od 1842 roku magistratami, były organami władzy na terenie miast wojewódzkich. W ich skład wchodzili prezydent municypalny oraz wiceprezydent, którego od 1839 r. w skład wchodził oberpolicmajster. Charakterystyką władz miejskich było to, iż nie miały one charakteru samorządowego. Rady gminy zarządzały gminami. Na czele miast wojewódzkich stali prezydenci, którzy mieli do pomocy radnych, natomiast w pozostałych miastach burmistrzowie i ławnicy. W Warszawie oprócz radnych w organach władzy zasiadali także ławnicy. Na czele gminy stał wójt, którym aż do przeprowadzenia uwłaszczenia byli zazwyczaj właściciele ziemscy. Powyższe władze powoływane były przez rząd.