83156

Ustanowienie dziedzica

Możliwe było powołanie do dziedziczenia jednej jak i kilku osób (współdziedzice). Współdziedzicom przypadają nie konkretne elementy spadku, lecz ułamkowo określony przez dziedzica udział w majątku spadkowym. Ustanowienie dziedzica z powodu swej ważności umieszczone było na początku testamentu. Czyniono to zazwyczaj prostą regułą ..Marcus heres esto- niech Marek będzie dziedzicem". Dziedzica mógł powołać testator tylko na stałe- „Raz dziedzic zawsze dziedzic"

Substitutio- substytucja

Substitutio- podstawienie. Spadkodaw:y rzymscy w obawie, że ustanowiony dziedzic nie będzie mógł dziedziczyć, z góry powoływali zawsze na miejsce wyznaczonego dziedzica jego ewentualnego następcę- heres substitutus- dziedzic podstawiony.

Odmiany substitutio:

-Substitutio vulgaris- substytucja pospolita Było to powoływanie kolejnego zastępcy dla właściwego dziedzica. Po prostu dla pewności powoływano kilku kolejnych substytutów. Czyniono to prostą formułą: „Niech Tytus będzie dziedzicem. Jeśli Tytus nie będzie dziedzicem niech dziedzicem będzie Marek. Jeśli Marek nie będzie dziedzicem.... itd.”. Zazwyczaj na końcu takiej drabinki był niewolnik zmarłego, ponieważ niewolnik nie mógł odmówić przyjęcia spadku, to było gwarancją dla testatora, że spadek nie pozostanie bez dziedzica.

-Były także dwie szczególne odmiany substytucji:

—Substitutio pupillaris- substytucja pupilarna- jeśli ktoś powołuje do dziedziczenia osobę niedojrzałą, to może z góry wyznaczyć dziedzica dla tego niedojrzałego. Oczywiście pod warunkiem, że niedojrzały umrze przed dojściem do dojrzałości,

—substitutio quasi pupillaris- substytucja jak gdyby pupilarna- stosowano ją wówczas gdy koś powoływał do dziedziczenia osobę umysłowo chorą. W takiej sytuacji testator mógł dla tej osoby z góry wyznaczyć dziedzica, na wypadek gdyby umysłowo chory nie doszedł do zdrowia przed swoją śmiercią.

Wydziedziczenie

W prawie rzymskim istniały pewne ograniczenia co do możliwości pominięcia w testamencie. Nie można było pominąć milczeniem tzw. heredes sui- dziedzic słuszny. Heredes sui to wszystkie osoby, które podlegały bezpośrednio władzy zmarłego w chwili jego śmierci; w szczególności dzieci, wyjątkowo także żona jeśli weszła pod władzę. Wszystkie osoby z kręgu heredes sui musiały być albo powołane do dziedziczenia albo wyraźnie wydziedziczone. Nie można ich było pominąć milczeniem. Rzymianie określali ich mianem dziedziców koniecznych- heredes necessaria. Jeśli ktoś chciał wydziedziczyć syna musiał uczynić to imiennie: "Mego syna Pawła wydziedziczam". Pozostałych heredes sui można było wydziedziczyć za pomocą jednej ogólnej formuły.

Pełna początkowo swoboda testatora do wydziedziczania najbliższych została ograniczona pod koniec republiki poprzez możliwość zaczepienia testamentu specjalną skargą- inofficiosi testamenti. Skarga ta opierała się na przekonaniu, że testator wydziedziczając najbliższych czyni wbrew swym powinnościom. Możliwość wystąpienia z taką skargą ograniczona była do 5 lat. Wygranie procesu rozpoczętego poprzez wniesienie tejże skargi prowadzić mogło do obalenia testamentu albo w całości, albo w części, czyli co do niektórych dziedziców. Z tą skargą mógł wystąpić rzeczywiście najbliższy krewny zmarłego (dzieci, rodzice, rodzeństwo). Mogą wystąpić z tą skargą wówczas jeżeli nie otrzymali z masy spadkowej w jakiejkolwiek formie minimalnego udziału w spadku.

Tę minimalną część spadku jaką powinni dostać najbliżsi nazywamy dzisiaj zachowkiem:

2