84869

- przez transestryfikację naturalnych tłuszczów roślinnych i -zwierzęcych alkoholem metylowym (alkoholiza-nietanoliza).

Reakcje cstryfikacji i transcstryfikacji (alkoholiza) są reakcjami odwracalnymi zachodzącymi aż do osiągnięcia stanu równowagi pomiędzy składnikami mieszaniny reakcyjnej (substratami i produktami), której położenie zależy przede wszystkim od stężeń reagentów i temperatury reakcji. Położenie stanu równowagi można przesunąć w pożądanym kierunku stosując nadmiar jednego z reagentów (np. alkoholu metylowego) lub usuwając jeden lub więcej produktów ze środowiska reakcji (np. glicerynę, wodę, EMKT).

R¹—C—O—CH_?

i    I

R"—C—O—CH    + 3CH,OH

9    I

R"'—C—O—CH₂

r$—O-CH3

O

R"C—O-CH3

0

1

P?"C—O—CH3

H—O—JHz H—O—CH?

Rys. 1. Schemat transestryfikacji triglicerydu oleju roślinnego metanolem

Dla przyspieszenia osiągnięcia stanu równowagi reakcji estryfikacji czy transestryfikacji, tak jak dla przyspieszenia każdej innej reakcji chemicznej, stosowane są katalizatory i podwyższona temperatura. Katalizatorami mogą być zarówno kwasy jak i zasady, jednak w nowoczesnych teclmologiach znaczenie przemysłowe posiadają przede wszystkim związki o charakterze zasadowym, takie jak: NaOH. KOH, NaOCH3. NaOCrH.s, węglany metali alkalicznych, tlenki i wodorotlenki metali ziem alkalicznych, silnie zasadowe żywice jonowymienne. Natomiast jako katalizatory kwasowe, stosuje się: H2SO4. (NH-tńSO-t oraz kwasy sulfonowe. Najlepszą wydajność uzyskuje się w przypadku katalizatorów homogenicznych, do których zaliczamy wodorotlenki oraz alkoholany metali alkalicznych. Pozostała cześć związków stanowi katalizatory heterogeniczne, które są o wiele mniej skuteczne, przez co uzyskujemy mniejszą wydajność reakcji. Ważne jest, aby stosowany alkohol był odwodniony, a jego stosunek do oleju mieścił się w granicach od 3,3 : 1 do 9-12 : 1. Reakcja transestryfikacji zachodzi już 97% wydajnością przy stosunku molowym olej roślinny i mctnol 1:6 w temperaturze 25-30<>C.

Estry metylowe kwasów tłuszczowych olejów roślinnych mogą być stosowane jako samodzielne paliwo silnikowe, a także w postaci mieszanki z olejem napędowym. Obecność związków zawierających długie łańcuchy węglowodorowe w ON i EMKT pozwala na mieszanie obu komponentów w dowolnym stosunku. Najczęściej stosowane mieszanki EMKT i oleju napędowego to B2, B5. B20, BI00. Cyfra stojąca za literą "B" oznacza procentową zawartość estrów w paliwie.

Oznaczanie estrów kwasów tłuszczowych w produktach naftowych

Pojawienie się na rynku biodiesla wymusiło konieczność opracowania prostej i niezawodnej metody oznaczania EMKT w sprzedawanych paliwach. Wprowadzenie do oleju napędowego estrów alkilowych olejów roślinny niestety nie powoduje liniowych zmian właściwości materiału pędnego proporcjonalnych do stężenia bioestrów, dlatego niektóre opracowane z metody oznaczania EMKT w średnich destylatach naftowych czy olejach smarowych nie dawały zadaw^falającej powtarzalności wyników. Proponowana metoda DSC (skaningowej kałomnetrii różnicowej) polegała na rejestrowaniu różnic temperaturowych w