80099

Myśl helleńska:

a)    początki europejskiej kultury politycznej:

Cywilizacja europejska od początku rozwijała się innymi drogami, aniżeli to miało miejsce w krajach wczesnego rolnictwa na Dalekim i Bliskim Wschodzie. Jej podstawy stworzyli Grecy, którzy z uwagi na trudności geograficzne, byli myśliwymi, pasterzami, a później żeglarzami i kupcami. Dzięki rozmaitym kontaktom z innymi kulturami. Grecy przejmowali doświadczenia i wzory innych ludów, rozwijając (pogłębiając) tym samym własne teoretyczne refleksje. Grecy dali początek wielkiej filozofii, podsumowali dotychczasową wiedzę o świecie. Dla rozwoju myśli politycznej i prawnej kapitalne znaczenie miała struktura polityczna. w^r jakiej toczyło się życie Greków - była nią polis (państwo-miasto - terytorium miejskie z przylegającymi doń wsiami). W polis rozwijała się aktywność obywatelska Greków, kwitło icli zainteresowanie dla spraw' społeczno-politycznych.

b)    koncepcje polityczno-prawne Greków:

1)    Najstarszy obraz greckiego społeczeństwa pochodzi od Homera (Iliada, Odyseja). W Iliadzie dokonano opisu wspólnoty stanowiącej monarchię, na szczycie której stał otoczony aureolą boskości król - Agarnemnon (naczelny wódz. którego królestwo było dziedziczne). Charakter państwa był arystokratyczny (podobnie było w Odysei). Po upadku władzy królewskiej umocniły się rządy arystokracji (np Sparta. w której na szczycie drabiny społecznej usadowili się nieliczni obywatele, wyposażeni w^r pebrię praw obywatelskich).

2)    Rządy arystokratyczne jednak nie okazały się na ogół trwałe, od VI w. ewolucja polityczna zmierza ku demokracji. U podstaw demokratyzacji tkwiły mocno tendencje w gospodarce (koloiuzacja. handel, obrót towarowo-pieniężny). Na agorze ukształtowała się jawność życia publicznego (w^rzrosło znaczenie zgromadzeń ludowych). Zwrot ku demokracji i równouprawnienie polityczne urzeczywistniały się różnymi drogami (np. przez oligarchię, czasami przez nawrót do tyranii), jednakże najistotniejszymi działaniami w tym kierunku okazały się reformy Solona (VI w. p.n.e ).

3)    Sofistyka: Sofiści stworzyli szkołę o silnym podkładzie w tradycyjnej filozofii (głównie w oparciu o filozofię Jończyków). Nie udzielali oni jednoznacznych odpowiedzi na pytanie. jaka forma rządów jest dobra, a jaka zła. Sofiści dokonali ogromnego dzieła zlaicyzowania podstawowych pojęć politycznych. Wg nich państwo me jest tworem sił pozaziemskich, pow^fstało ono z woli ludzi, jego zadania są doczesne (argumenty ze sfery sakralnej zastąpili postawą nacechowała racjonalizmem i sceptycyzmem). Sofiści łamali wszelkie bariery' i stereotypy, nauczali i wychowywali swoich współobywateli (brali za to pieniądze), m in. główny akcent kładli na retorykę, sztukę przemawiania i przekonywania (swoisty rodzaj „public relations"). Do najwybitniejszych sofistów należeli: Protagoras z Abdery, Grogiasz, Antyfon, Hipiasz i inni.

Protagoras - ojciec sofistów', był twórcą relatywizmu społecznego (wartości społeczne są wspólnym dobrem ludzi; to porozumienie ludzi, a nie natura decyduje o biegu rzeczy). Relatywizm sofistów miał podstaw^row'e znaczenie dla wysokiej oceny instytucji społecznych i politycznych (podw^rażał tezę o niezmieimości natury ludzkiej, prowadził do przekonania, że konwencje społeczne, które ludzi wiążą, są zależne od okoliczności miejsca i czasu). Relatywizm oznaczał jednak niekiedy formuły skrajne, okazjonalistyczne (zachowarue dobre i złe miało być mvanmkow'ane od konkretnych okoliczności). Sofiści wnieśli również pionier ski wkład do ideologii prawa natury, przenosząc ją z nauk przyrodniczycli na grunt nauk o społeczeństwie (człowiek wg nich poddany jest dwom prawom - państwowemu i natury).