wymagalną należność publicznoprawną uszczuploną popełnionym czynem zabronionym.
Jeżeli obligatoryjny jest przepadek przedmiotów, sprawca powinien złożyć te przedmioty, a w razie niemożności ich złożenia - uiścić ich równowartość pieniężna. Nie nakłada się obowiązku uiszczenia równowartości pieniężnej, jeżeli przepadek dotyczy przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie jest zabronione.
Pewne kategorie sprawców nie mogą z niej skorzystać Są nimi:
S Sprawstwa kierowniczego, polegającego na kierowaniu wykonaniem czynu zabronionego,
S Sprawstwa polecającego, polegającego na poleceniu innej osobie wykonania czynu z wykorzystaniem uzależnienia tej osoby od siebie.
S Organizatorzy grupy albo związku mającego na celu popełnienie przestępstwa skarbowego oraz kierujący' taką grupą lub związkiem, chyba że zawiadomienia o popełnionym czynie dokonają ze wszystkimi członkami grupy lub związku,
S Prowokatorzy, czyli nakłaniający inną osobę do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.
Kodeks od 2005 r. zna także szczególną postać czynnego żalu, uregulowaną w art. 16a.
• Dotyczy ona tylko oszustw podatkowych wiążących się ze złożeniem deklaracji podatkowych zawierających nieprawdziwe dane i skutkujących narażeniem podatku na uszczuplenie lub na nienależny zwrot czy też na nienależne zaliczenie nadpłaty na poczet zaległości podatkowych lub bieżących albo przyszłych zobowiązań podatkowych
• Czynny żal polega na złożeniu prawnie skutecznej korekty deklaracji podatkowej wraz z uzasadnieniem przyczyny korekty oraz na uiszczeniu w całości, niezwłocznie łub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ należności publicznoprawnej uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie.
• Nie ma wymogu ujawnienia współdziałających
• Po zakończeniu kontroli podatkowej niezależnie od jej wyniku, zatem nawet wówczas, gdy wykryła ona oszustwo w deklaracji podatkowej, podatnikowi nadal służy uprawnienie do złożenia prawnie skutecznej korekty tej deklaracji, co wyłącza karalność