57507

2. wina nieumyślna - sprawca nie ma zamiaru popełnienia czynu zabronionego, ale go popełnia na skutek nie zachowania należytej staranności, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał lub mógł przewidzieć. Zbrodnie popełnia się umyślnie, występek - z obu jeżeli przepis prawny taką możliwość przewiduje.

• podmioty stosunku prawnego - mogą nimi być jednostki, grupy ludzkie, organizacje.

W prawie konstytucyjnym i administracyjnym podmiotami prawa są obywatele i organy państwa.

W prawie międzynarodowym publicznym podmiotami są państwa, organizacje międzynarod. i częściowo osoby fizyczne.

W prawie procesowym - sąd i strony procesowe (powód, pozwany, itd.).

W prawie cywilnym - osoby fizyczne i prawne).

Osobą fizyczną - jest każdy człowiek od urodzenia do śmierci. Można ją scharakteryzować przez zdolność prawną i zdolność do czynności prawnej.

Zdolność prawna - zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków, nabywa się ją z chwilą urodzenia, a traci z chwilą śmierci. Zdolność prawną ma także dziecko poczęte (nasciturus), jednak prawa i zobowiązania majątkowe nabywa gdy się urodzi żywe.

Zdolność do czynności prawnych - zdolność do nabywania praw i obowiązków za pośrednictwem własnych działań, jest zdolnością stopniowalną. Zdolność do czynności prawnej osoby fizycznej zależy od wieku oraz od tego, czy jest ona ubezwłasnowolniona. Rodzaje zdolności do czynności prawnych:

■    brak zdolności do czynności prawnych - osoby poniżej 13 roku życia, ubezwłasnowolnieni całkowicie;

Podstawą ubezwłasnowolnienia całkowitego może być choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy, zaburzenia psychiczne, pijaństwo, narkomania, jeżeli wykluczają możliwość kierowania swoim postępowaniem.

Czynności dokonane przez osoby nie mające zdolności do czynności prawnych są nieważne.

■    ograniczona zdolności do czynności prawnych - osoby od 13 do 18 roku życia oraz ubezwłasnowolnione częściowo,

Ubezwłasnowolnić częściowo osobę można z tych samych powodów co całkowicie, jednakże tylko osobę pełnoletnią, której potrzebna jest pomoc do prowadzenia własnych spraw (kuratela).

■    pełna zdolności do czynności prawnych - osoby, które ukończyły 18 lat i nie są ubezwłasnowolnione. Mogą samodzielnie dokonywać wszelkich czynności prawnych.

Osoba prawna - każda jednostka organizacyjna z przyznaną zdolnością prawną, może nabywać prawa i obowiązki we własnym imieniu niezależnie od osób fizycznych, które wchodzą w jej skład. Może mieć niezależny od osób fizycznych majątek, którym odpowiada za swoje zobowiązania. Osoba prawna nie może być podmiotem praw i obowiązków specyficznych dla osób fizycznych. Realizuje zdolność prawną za pośrednictwem swoich organów.

Organ osoby prawnej - osoba lub osoby mogące działać w imieniu osoby prawnej (zaciągać zobowiązania i nabywać uprawnienia).

Kategorie osób prawnych:

skarb państwa - państwo występujące jako podmiot stosunków cywilno - prawnych; państwowe osoby prawne - np. przedsiębiorstwa państwowe, szkoły wyższe, banki, itd.;

inne osoby prawne - jednostki samorządu terytorialnego, spółki handlowe, fundacje, partie polityczne, banki, stowarzyszenia;