80562

2

-    Pretorskie dziedziczenie przeciwtestamentowe (successio contra tabulas) - pretorzy rozszerzyli krąg osób, które pater familias musiał wydziedziczyć. Poza osobami pozostającymi pod jego władzą, musiał wydziedziczyć wszystkie dzieci i ich potomstwo (a więc również te, które wyszły spod jego władzy). Justynian postanowił, że zarówno synowie jak i córki mają być wydziedziczani nominatim.

-    pod koniec republiki - duża liczba wydziedziczeń na rzecz osób obcych —> wydziedziczenie najbliższych krewnych na rzecz postronnych zaczęto traktować jako coś sprzecznego z naturalnym porządkiem rzeczy {contra ojfictum pieta fis), a takiego testatora traktowano jak osobę działającą w umysłowym zamroczeniu. Taki testament można było obalić i nazywano go testamentom inofficiosiun. Początkowo beredes mógł wnieść beredatis petitio (skarga o oddanie majątku spadkowego). Pod koniec republiki stworzono skargę actio ąuorela inofficiosi testament], 2 którą przed sądem centumwiralnym, a potem w procesie extra ordineni mogła wystąpić w ciągu 5 lat osoba uprawniona do bonortun possesio ab intestato (a więc również emancypowany syn) —► Itbert (dzieci 1 dalsi zstępni w linii męskiej), parentes, brat 1 siostra (jeśli spadkobiercą była osoba niegodziwa - persona turpis). Te osoby mogły wystąpić z actio, jeśli ze spadku nie otrzymały nic (zapisu, darowizny post mortem, zachowku).

-    Zachowek (pars legitima, portio dobita1 - do Justyniana % części ustawowej spadku, potem 1/3 (dla dzieci, jeśli było ich więcej niż 4, wyjątkowo Vi)

-    Dziedziczenie przeciwtestamentowe materialne - jeśli doszło do obalenia testamentu z powodu nie otrzymania zachowku. W razie wniesienia ąuorela inofficiosi testament] osoba poszkodowana otrzymywała całość swojego ustawowego udziału.

* Justynian - określił przypadki, w jakich ojciec może wydziedziczyć swoje dzieci oraz postanowił, że w razie nie otrzymania żadnych korzyści osoby z kręgu siu berecies mogły po wniesieniu skargi ąuorela inofficiosi testament]' otrzymać całą swoją część spadku, a w razie otrzymania jakiś korzyści, mniejszych od zachowku, mogli wnieść jedynie skargę actio ad supplendam legitimam - skargę o uzupełnienie zachowku

Nieważność i nieskuteczność testamentu

—    testamenti facti activa — zdolność do sporządzenia testamentu - dojrzała osoba sui iuris. Wyiątek — filius familias, \ eśli miał peculium ca tren se, ąuasi ca stron se, adienticum.

-    testamenti factiopasiva - zdolność bycia dziedzicem - każdy obywatel rzymski. Przysporzenie na rzecz aliem iuris dla pater familias, przysporzenie dla niewolnika — dla jego pana.

-    Testament tracił moc, leśli po lego sporządzeniu powiększała sie liczba osób pozostających pod władza testującego.

-    Testament stawał się nieskuteczny, jeśli dzidzię mę chciał lub llię mógł gQ glżyiać-

—    Testament można było ;edynie zmienić, a nie go odwołać. Dopiero za Justyniana można było odwołać testament bez sporządzenia nowego.

Ograniczenia swobody testowania

Lex Yocoma (169 r p.n.e.)

—    kobiety nie mogły być ustanowione w testamencie spadkobierczyniami przez członków najbogatszej klasy obywateli rzymskich z majątkiem co najmniej 100000 asów. Za pryncypatu zakaz wyszedł z użycia.

—    ograniczenie w wysokości legatów przekazywanych przez członków najbogatszej klasy obywateli. Pojedynczy zapisobierca nie mógł dostać więcej niż spadkobierca/y. Dot również donatio mortis causa.

—    dziedziczenie beztestamentowe tylko przez siostry agnacyjne pochodzące od tego samego ojca. Matka 1 macocha tylko, jeśli była w manus męża.

Lex I'alci di a (40 r p.n.e.)

—    zapisy testamentowe mogły obciążyć spadek jedynie do %.

Portio debita - zachowek

Treteiaęy Iltf mógł OglffiKZK Swę>bę>dy resp9ŁZa<fcflnia majątkiem przez spadkobiercę lub zapisobiercę.

Mogli oni znieść współwłasność, rozporządzać inter vivos lub mortis causa, a substitutio była

dopuszczalna w ograniczonym zakresie.

Kodycyl ( codicilli)

—    od czasów Augusta