80565

2

—    Pacta praetoria - niektóre nieformalne porozumienia, wyraźnie przewidzianych w edykcie pretorskim, którym pretor przyznał ochronę za przez udzielenie actio in factum. Są to min.:

*    Constitutum dobili - nieformalna umowa o wypełnienie zobowiązania już istniejącego.

—► Constitutum debiti proprii — dotyczyła zapłaty swojego własnego długu —► umocnienie istniejącego zobowiązania przez wprowadzenie dodatkowej pretorskie skargi — actio de pecunia constituta.

—► Constitutum debiti alieni - dotyczyła zapłaty cudzego długu i stanowiła wtedy rodzaj zobowiązania dodatkowego, zbliżonego do poręczenia;

*    Receptum argentarii - nieformalne oświadczenie bankiera gwarantujące pokrycie długu jego klienta wobec osób trzecich. Pretor udzielał przeciwko bankierowi skargi - actio recepticia. W czasach justyniańskich receptum argentarii zbliżyło się w skutkach do constitutum debiti alieni;

*    Receptum nautanim, caiiponum, stabulariorum — nieformalne oświadczenie złożone przez właścicieli statków, zajazdów i stajen gwarantujące ich zwiększoną odpowiedzialność za przedmioty wniesione przez podróżnych. Oprócz standardowej odpowiedzialności opartej nawinie z tytułu locatio conductio, powstawała też odpowiedzialność również za wszystkie przypadki zniszczenia rzeczy —► przez pewien czas nawet przez siłę wyższą (vis maior), a następnie ograniczona do przypadkowej utraty rzeczy (custodia). Pretor udzielał poszkodowanemu skargi - actio de recepto;

*    Pactum de iureiurando - nieformalna umowa o złożenie dobrowolnej przysięgi w postępowaniu in iure —► actio de iureiurando lub exceptio iurisiurandi

—    Pacta legitima - porozumienia nieformalne, które uzyskały ochronę na podstawie konstytucji cesarskich. Są to mm.:

*    Pactum dotale - nieformalna umowa o ustanowienie posagu. Ochrona wprowadzona w roku 428 przez cesarzy Teodozjusza II i Walentyniana III;

*    Donatio — nieformalna umowa darowizny, której zaskarżalność wprowadził dopiero Justynian. Duży krok naprzód w stosunku do darowizny okresu klasycznego, która można być zrealizowana jedynie poprzez akt rozporządzający lub przyrzeczona poprzez kontrakt werbalny;

*    Compromissum - nieformalna umowa o powierzenie prywatnemu arbitrowi rozstrzygnięcia sporu między stronami. W prawie klasycznym —* skuteczne, jeśli były wzajemne stypulacje kary umownej za niedotrzymanie umowy. W prawie poklasycznym (od 395 r.) nawet jeśli nie było stypulacji. Za Justyniana po krótkim czasie istnienia przysięgi stron i arbitra, powrócono do wymogu kary umownej.

Rozszerzenie pojęcia kontraktów

—    Stopniowo przyjęto zasadę, że porozumienie zawarte w celu stworzenia między stronami zobowiązania takie zobowiązanie tworzy. Zasada została wyrażona dopiero w greckiej parafrazie Instytucji justyniańskich, opracowanej przez Teofila —* „Kontrakt jest zgodnym porozumieniem i zgodą dwóch albo większej liczby osób w celu stworzenia zobowiązania".

—    Glosatorowie - utożsamienie kontraktu z wszelkimi porozumieniami nieformalnymi (pactum). Jeden z glosatorów utożsamia kontrakt (contractus), zgodę (consensus), umowę (pactum) oraz porozumienie (conventio). Accursius utożsamia nieformalne porozumienie (pactum) z kontraktem

—    W późniejszej doktrynie opartej na prawie rzymskim powstała zasada, że „porozumienia powinny być przestrzegane" (pacta sunt servanda).

,JAKBY KONTRAKTY" (obligationes quasi ex contractu)

—    Prawo rzymskie nie wyodrębniło kategorii jakby kontraktów, posługując się opisowym określeniem quasi ex contractu obligari/teneri, a dopiero w greckiej parafrazie Instytucji justyniańskich napisanej przez Teofila powstała pierwsza próba wymienienia wspólnych cech tych kontraktów. Określenie obligationes ex quasi contractu jest dziełem średniowiecznych glosatorów.

Communio - współwłasność