80706

dziedziczenie testamentowe - wynikało ze sporządzonego ważnie testamentu. Testament to jednostronne rozrządzenie ostatniej woli spadkodawcy na wypadek śmierci ustanawiające w sposób imperatywny dziedzica (który musiał być wyraźnie określony) i najczęściej sporządzone w uroczystej formie. Istniała możliwość powołania dziedzica uzupełniającego (obok właściwego) w drodze substitutio heredis na wypadek gdyby dziedzic właściwy nie mógł dziedziczyć. Substitutio heredist miało formy:

* substitutio vulgaris - postawienie zwyczajne, dotyczące jakiejkolwiek osoby,

9 substitutio pupillaris - podstawienie pupilarne, na wypadek śmierci syna ustanowionego dziedzicem przez spadkodawcę,

£ substitutio quasi pupillaris - ustanowienie na wypadek, gdyby ustanowiony w testamencie chory umysłowo dziedzic nie wyzdrowiał i nie mógł objąć spadku.

dziedziczenie przeciwtestamentowe - przypadek, gdy testament istniał ale z różnych powodów był nieważny (w całości lub w części). Zastępowało ono lub uzupełniało sporządzony testament. Mogło wyłączyć testament i wprowadzić własną regulację powołania do spadku. Mogło również wystąpić obok testamentowego - gdy część spadkobierców powołana była do spadku z woli spadkodawcy ale część powołana była według ustawy.

dziedziczenie beztestamentowe - przypadek, gdy nie było testamentu (wykluczał się z dziedziczeniem testamentowym). Gdy wola spadkodawcy nie regulowała kogo powołuje do spadku krąg spadkodawców regulowała ustawa lub prawo pretorskie.

Testament był aktem formalnym, który musiał być sporządzony zgodnie z prawem.

Według dawnego ius civile rozróżniano następujące formy sporządzania testamentu:

o testamentum comitiis calatis - testament sporządzony przed Zgromadzeniem Ludowym,

o testamentum in procinctu - sporządzony przez żołnierza przed bitwą w szyku bojowym,

o testamentum per aes et libram - mancypacyjna forma sporządzenia testamentu polegająca na objawieniu woli testatora w obecności libripensa, powiernika i 5 świadków. W uroczystych słowach testator zobowiązywał się przenieść majątek na powiernika z zastrzeżeniem, że powiernik przekaże go wskazanemu dziedzicowi. Później powiernik był tylko wykonawcą testamentu a uroczyste zobowiązania spisywano w dokumentach pisanych. Na tej podstawie rozwinął się nowy sposób określania testamentu w prawie pretorskim - testamentum praetorum.

o testamentum praetorum - sporządzany był na piśmie, w obecności 7 świadków. Według ius civile nie rodził skutków prawnych ale podlegał ochronie przez bonorum possessio contra tabulas . Na tej drodze stworzyła się ochrona bonorum possessio cum re.

W prawie justyniańskim podstawową formą testamentu był testament prywatny .

Sporządzany był przez testatora ustnie lub pisemnie w obecności 7 świadków.

Obok testamentu prywatnego istniał testament publiczny . Wyróżniano:

o testamentum principi oblatum - sporządzany przed cesarzem lub złożony w archiwum publicznym,

o testamentum apud acta conditum - sporządzony przed sędzią lub urzędnikiem miejskim i złożony do akt miejskich.

Prawo justyniańskie wprowadziło nadzwyczajne formy testamentu:

o testamentum ruri conditum - sporządzony na wsi, w obecności 5 świadków,