93835

Z jednej strony, dążenie do uporządkowania myśli i przeżyć postaci (charakterystyczne dla prozy powieściowej), z drugiej zaś dążenie do wiernego odtworzenia nieuporządkowanego toku świadomości (tendencja zapoczątkowana przez Wirginię Wolf i James'a Joyce). W' tym drugim wypadku monolog wewnętrzny przybiera postać „strumienia świadomości"|| (strumienia przedstawień, myśli i przeżyć, nieuregulowanego, płynącego na pozór zupełnie swobodnie).

Najbardziej samodzielny charakter ma monolog przytoczony przez narratora w kształcie tzw. mowy niezależnej. Jest to przytoczenie myśli bohatera w pierwszej osobie, co zdecydowanie wyodrębnia monolog z toku narracji, posługującej się w przedstawieniu bohatera formą trzeciej osoby.

Łącznikiem pomiędzy narracją, a wyodrębnionym z niej monologiem postaci są takie słowa, jak: pomyślał, myślał-

Monolog może mieć postać mowy zależt\ej - narrator nie przytacza dosłownie myśli postaci, lecz podporządkowuje je swojemu opowiadaniu. W mowie zależnej występuje forma trzeciej osoby, boliater nie wypowiada się tu bezpośrednio, lecz zostaje zastąpiony przez narratora (narrator wszechwiedzący)

W mowie zależnej narrator nie dopuszcza bezpośrednio myśli bohatera, lecz przedstawia je wyłącznie we własnym ujęciu i oświetlenia

Mowa pozornie zależna

Istnieje także sytuacja pośrednia pomiędzy użyciem mowy zależnej, a niezależnej: monolog wewnętrzny bohatera zostaje wchłonięty przez narrację, ale mimo to, zachowuje samodzielność i bezpośredniość przytoczenia. Narrator mówi niby od siebie, posługując się formami językowymiwłaściwymi opowiadaniu, a w rzeczywistości przekazuje wiernie tok myśli i przeżyć bohatera. W narracji pojawiają się więc dwa toki myślenia: bohatera i przedstawiającego monolog narratora.

Pisarze współcześni posługujący się tą formą, to np. Stefan Żeromski czy Zofia Nałkowska. Dialogi

S Dialogi nie są nigdy całkowicie samodzielne, występują w kontekście narracji, która stwarza dla nich określone tło oraz opisuje zachowanie się rozmówców i ich wygląd;

S Fragment fabuły, w którym osadzony jest bezpośrednio dialog bohaterów - sytuacja dialogowa;

S Dialogi ukazują wprost sposób myślenia bohaterów; przesuwają naprzód zdarzenia fabularne; większa bezpośredniość przedstawienia; podawanie informacji.

Najbardziej wyraziście wyDdrębniają się z narracji przytoczenia dialogów w mowie niezależnej. Narrator przytacza wypowiedzi rozmawiających niejako dosłownie, nadając im taką formę, jakby przekazywał autentyczną, rzeczywistą rozmowę. Łącznikiem pomiędzy