95235

hamować rozwój gospodarczy państw, które go stosowały. W XIX w. furorę zaczęła zatem robić doktryna wolnego handlu i wiele państw okresowo zarzuciło prowadzenie radykalnej polityki protekcyjnej, zastępując ją liberalną polityką zagraniczną. Okazało się jednak, że już w drugiej połowie XIX w. niektóre państwa, nie radząc sobie z konkurencją zagraniczną, powróciły do protekcyjnej polityki zagranicznej. Generalny powrót do koncepcji protekcjonizmu rozpoczął się na szeroką skalę w latach trzydziestych XX w., kiedy to, dążąc do przełamania recesji, wiele państw zaczęło powszechnie praktykować podnoszenie ceł, wprowadzanie zakazów przywozu określonych towarów, obniżanie parytetu waluty krajowej itp.

Polityka protekcjonizmu, jako zjawisko, do dziś utrzymuje się w gospodarkach wielu państw, choć jej skala, zakres i narzędzia są różne w poszczególnych państwach. Przynosi też różne efekty w konkretnych przypadkach. Dość powszechny jest np. pogląd, że stosowana przez długi okres polityka protekcyjna prowadzi do osłabienia rozwoju gospodarczego, gdyż gasi ważną siłę gospodarki rynkowej, jaką jest konkurencja. Rzeczywiście pierwsza próba zastosowania radykalnej polityki protekcyjnej, choć zaowocowała początkowo znacznym postępem gospodarczym, zakończyła się upadkiem systemu feudalnego, a liberalizacja polityki zagranicznej doprowadziła do rozkwitu gospodarczego niektórych państw. Jednakże trzeba zwrócić uwagę, że największym orędownikiem idei wolnego handlu była Anglia w okresie swej największej potęgi na rynku światowym. Państwa słabsze gospodarczo szybko wycofywały się natomiast z polityki liberalnej. Państwo silne nie musiało bowiem bać się otwarcia na obce towary. Dla słabych natomiast, zalew zagranicznymi towarami mógł oznaczać zagrożenie likwidacją rodzimej produkcji.

W XX wieku również obserwujemy zjawiska, które niejednoznacznie świadczą o przewadze liberalnej lub protekcyjnej polityki zagranicznej. Na przykład za odpowiedź na negatywne skutki polityki protekcyjnej trzeba uznać powołanie :

•    w 1947 r. GATT (General Agreement on Tariffs and Trade), której zadaniem od początku była liberalizacja handlu, mająca na celu ożywienie gospodarki światowej.

Za zjawisko potwierdzające przewagę liberalnej polityki zagranicznej można też uważać pojawienie się w drugiej połowie XX w. zjawisk polegających na dążeniach różnych państw do integracji:

•    Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) - została powołana na mocy porozumienia zawartego w 1951 r. przez sześć państw europejskich: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, NRF i Włochy. Porozumienie to weszło w życie od 1952 r. Jego celem było preferencyjne tiakto wanie produktów przemysłu hutniczego i węglowego państw członkowskich po przez stworzenie wspólnego rynku tych produktów oraz wspólną politykę produkcyjną, cenową, transportową oraz inwestycyjną.

•    Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) - Te same państwa stały się członkami EWG, powołanej do życia traktatem rzymskim 1 stycznia 1957 r. Kolejne rozszerzenia: 1972 Dania, Wielka Brytania i Irlandia. 1980 Grecja. 1986 Hiszpania i Portugalia. Celem EWG od początku jej istnienia było dążenie do zniesienia na obszarze stowarzyszonych państw wszelkich ograniczeń w ruchu towarów i usług, kapitału i siły roboczej.

•    Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) - Organizację EFTA utworzyły natomiast w 1960 r. niektóre państwa europejskie, które nie należały wówczas do