97269

współzawodniczących ze sobą społeczności i systemów prawnych stanowić może narzędzie tego rodzaju reformy.

Powstawanie miast europejskich w końcu XI i w XII wieku było w równej mierze skutkiem ówczesnych, związanych z rewolucją papieską przeobrażeń świadomości prawnej i religijnej, jak (również związanych z rewolucją papieską) przemian handlowo- wytwórczych i polityczno- wojskowych. Urbanizacja stała się wówczas (lecz nie wcześniej) możliwa dzięki nowym pojęciom, instytucjom oraz praktykom prawnym i religijnym- nowym namiętnościom i działaniom w życiu religijnym oraz prawnym- dotyczącym gmin oraz innego rodzaju bractw, zbiorowy ch przysięg, osobowości korporacyjne, statutów swobód, racjonalnych i obiektywnych procedur sądowych, równości praw, udziału w stanowieniu prawa, rządów przedstawicielskich i samej państwowości. Zainteresowania te z kolei wiązały się ze strukturalnymi cechami zachodniej tradycji prawnej, które clrarakteryzow^raly me tylko prawo miejskie, ale również inne powstające wówczas systemy prawne.

Bez tej miejskiej świadomości prawnej i systemu prawa miejskiego trudno sobie wyobrazić, jak miasta te mogłyby w ogóle powstać. Ale nawet gdyby się tak stało- to znaczy nawet gdyby podobne albo do starych miast rzymskich, czyli stanowiłyby tylko administracyjne i militarne placówki władzy centralnej, albo do miast tslamskich, czyli dużych wniosek pozbawionych niezależności i wspólnego życia miejskiego, albo byłyby jeszcze czym innym. Z pewnością jednak nie byłoby miastami w nowożytnym, zachodnim sensie tego słowa. Pozbawione byłyby świadomości swego char aktem korporacyjnego oraz możliwości ograniczonego rozwoju, a więc tego, co nadawało im niepowtarzalny charakter.

Kekapitulucja: instytucjonalna istota i duchowe znaczenie rewolucji papieskiej.

Wraz z rewolucją papieską i powstaniem klasy profesjonalnych prawników' i sędziów, hierarchicznej struktury sądów, szkól prawa, traktatów, oraz samego pojęcia prawa jako niezależnego, zintegrowanego i rozwijającego się zespołu zasad i procedur, wyłonił się nowy system prawa kanonicznego oraz nowe systemy prawa świeckiego. Zachodnia tr adycja prawna kształtowała się w toku totalnej rewolucji walczącej o ustanowienie „słusznego porządku rzeczy”, czy też „słusznego porządku świata”. Ten „słuszny porządek” oznaczać miał nowy podział władz na świeckie i kościelne, instytucjonalizację władzy kościoła jako instytucji politycznej i prawnej, oraz pokazanie, iż władze kościelne ponoszą odpowiedzialność za przeksztalceme społeczeństwa świeckiego.

Skutkiem dualizmu systemów prawa kanonicznego i świeckiego byl z kolei pluralizm świeckich systemów' prawnych wewnątrz kościelnego porządku pr awnego oraz nakładające się jurysdykcji sądów kościelnych i świeckich. Systematyzacja i racjonalizacja prawa niezbędne były dla utrzymania równowagi między licznymi współzawodniczącymi systemami. „Słuszny porządek rzeczy” wprowadzony przez rewolucję papieską oznaczał również właśnie taki rodzaj systematyzacji i racjonalizacji prawa, który pozwoliłby na pogodzenre skonfliktowanych władz na gruncie syntetyzujących zasad: wszędzie, gdzie to było możliwe, sprzeczności miały być rozstrzygnięte bez niszczenia elementów, które się na nie składały.