98764

rządzi ono i światem, i człowiekiem. Człowiekiem rządzi rozum (logos), zatem i wszechświatem rządzi rozum (logos).

Uwagi o koncepcji Heraklita:

❖    Koncepcja Heraklita koresponduje z archaicznymi religiami kosmicznymi, sak rai i żującymi rytmy natury; w długich cyklach powtarza się odmładzający powrót do chaosu, regenerujący zestarzałe się formy (symbolem był tu często ogień).

❖    Koncepcja ta zakłada implicite tożsamość bytu i myślenia, gdy z pojęcia zmienności (tak, a nie inaczej rozumianego) wyprowadza on własności bytu rzekomo istniejącego.

❖    Można się w niej doszukać bezwiednej projekcji cech antropologiczno-kulturowych na kosmos. To, że w kosmosie odkrywa on przede wszystkim logos, czyli rozum informuje przede wszystkim o charakterze kultury greckiej, identyfikującej człowieczeństwo przede wszystkim z rozumem.

Parmenides z Klei

Uważany za ojca zachodniej metafizyki. Koncepcję bytu wyprowadził dedukcyjnie z dwóch aksjomatów;

>    byt jest, a niebytu nie ma

>    byt i myślenie są tożsame („tym samym jest myśl i rzecz, której myśl dotyczy, bo nie znajdziesz myśli bez czegoś istniejącego, co wypowiada się w myśli”)

Wyprowadził m.ia następujące własności bytu: wieczność, ciągłość, niezmienność, nieruchomość, niepodzielność, niezróżnicowanie, stałość, jedyność, kulistość.

Wieczność: byt jest wieczny, gdyż poprzedzać mógłby go tylko niebyt, a to jest niemożliwe, bo niebytu nie ma. Kulistość: jest kulisty, czyli sięga wszędzie jednakowo, gdyż przeszkodzić w tym mógłby mu tylko niebyt, a to jest niemożliwe, bo niebytu nie ma. Itd.

Uwagi o koncepcji Parmenidesa;

❖    Po raz pierwszy świadomie zastosowano tu metodę dedukcji, opartą na założeniu tożsamości bytu i myślenia do wyprowadzania właściwości bytu (dla nas rzekomo) istniejącego. W następstwie analiza logiczna pojęcia bytu miała nabierać charakteru metafizycznego, czyli charakteryzującego byt istniejący.

*1*    U Parmenidesa można dostrzec przejawy projekcji cech kulturowych,

np. preferowanie kulistości, jako wartości w kulturze greckiej.

Choć jednocześnie koncepcja ta wyklucza de facto partykularność kulturową, skoro byt jest jeden, niezmienny, niezróżnicowany itp.

❖    Parmenides pokazał, że koncepcja wewnętrznie sprzeczna nie może mieć wartości poznawczej (de facto może mieć co najwyżej walory heurystyczne, zwracając uwagę na niedostrzegane lub niedoceniane dotąd aspekty sprawy).

❖    Parmenides oderwał teorię od doświadczenia, rozum od zmysłów, w pewnym sensie jest prekursorem ideologów i doktrynerów, dla których żadne fakty nie mogą podważyć ich konstrukcji myślowych.

❖    Parmenides nie postawił pytania /nie mógł tego zrobić na gruncie własnych założeń/: jak i dlaczego pojawia się warstwa zjawiskowa, to jest widzimy jednostkowe zmienne rzeczy, ani pytania co robimy, gdy nie myślimy poprawnie. To założenia danej koncepcji określają to, o co możemy i w jaki sposób pytać i to, o co nie można zwłaszcza tak naprawdę zapytać.

Heraklita i Parmenidesa łączy bierna koncepcja poznania oraz zakładanie de facto tezy o tożsamości bytu i myślenia jako podstawy poznawałności bytu i świata.

4