PA260126

wnętrznej religijności, gdyż uczynił religijność wewnętrznym światem człowieka. Wyzwolił $ kajdan ciało, gdyż zakuł w kajdany serce.

Jeśli jednak protestantyzm nie był właśch wym rozwiązaniem, to był właściwym posta-wieniem zagadnienia. Nie chodziło już o walkę człowieka świeckiego z klechą poza nim, chodziło o walkę ze swym własnym wewnętrznym klechą, ze swą kleszą naturą. I jeśli dokonana przez protestantyzm przemiana świeckich Niemców w klechów wyemancypowała świeckich papieży, książąt, wraz z ich klerem, czyli szlachtą i filistrami, to filozoficzna przemiana kleszych Niemców w ludzi wyemancypuje naród. Podobnie jednak jak emancypacja nie o-graniczyła się do książąt, tak też sekularyzacja dóbr nie ograniczy się do grabienia kościoła, co przede wszystkim zrealizowały obłudne Prusy. W owym czasie powstanie chłopskie -r, to najbardziej radykalne wydarzenie w historii niemieckiej - rozbiło się o teologię. Dziś, kiedy sama teologia poniosła klęskę, *nasz status quo - najjaskrawszy objaw niewoli w historii niemieckiej - rozbije się o filozofię. W przededniu reformacji oficjalne Niemcy były najbardziej uniżonym pachołkiem Rzymu. W przededniu swojej rewolucji są one uniżonym pachołkiem czegoś, co mniejsze jeszcze niż Rzym, a mianowicie: Prus i Austrii, krautjunkrów i filistrów.

K. Marks, F. Engels, Dzieła, t. 1, Warszawa 1960, s. 457-458, 466-467

FRYUJEK-*.*^ JŁlNVjJCiJ_.v5, JSAKUL JM/\K.JS.O

ŚWIĘTA RODZINA CZYLI KRYTYKA KRYTYCZNEJ KRYTYKI¹⁶

(Fragment)

„Spinozyzm panował w XVIII wieku zarówno w swojej późniejszej odmianie francuskiej, która uczyniła materię substancją, jak i w deizmie, który dał materii bardziej duchową nazwę... Francuska szkoła Spinozy i zwolennicy deizmu to tylko dwie sekty, które wiodły ze sobą spór na temat prawdziwego znaczenia systemu Spinozy... Zwykły los skazał to Oświecenie na zatracenie się w romantyce, po tym, jak zmuszone było oddać się w niewolę reakcji, która rozpoczęła się od czasu ruchu francuskiego".

Tak mówi krytyka.

Krytycznej historii materializmu francuskiego przeciwstawimy w krótkim zarysie jego świecką, masową historię. Z wielkim szacunkiem uznamy przepaść oddzielającą historię, tak jak ona przebiega według dekretu „a bso-lutnej krytyk i", w jednakowej mierze tworzącej to nowe, jak i to stare. Wreszcie ulegając zaleceniom krytyki uczynimy „przedmiotem dłuższego studium" pytania krytycznej historii: „dlaczego?", „skąd?" i „dokąd?"

„Mówiąc ściśle i prozaicznie", Oświecenie francuskie XVIII wieku, a zwłaszcza materializm francuski — to nie tylko walka z istniejącymi w owym czasie instytucjami politycznymi, a także z istniejącą religią i teologią, lecz również otwarta, zdeklarowana walka z metafizyką XVII wieku i z wszelką metafizyką, w szcze-4—333