99062

Zgłaszano także potrzebę pisania po polsku:

•    prośbę tę spełniali autorzy: Wietor, Seklucjan, Bielski (zaleca czytanie „Żywotów filozofów” dla pomnożenia jęz. poi.), Tigurinus (lista leków i ziół);

•    pisanie w jęz. ojczystym argumentowano: praniem przekazu ważnych treści osobom nie umiejącym czytać po łacinie (np. treści religijne: zbawienie, potępienie), by nauczyć się dobrze mowy i dworskiego mówienia, by zwiększyć skuteczność i polepszyć zrozuminie, traktowano to także jako spełnieni czynu obywatelskiego, funkcja polityczna jęz. (podczas akcji elekcyjnej Jan Tęczyński namawia po polsku do wyboru Polaka na króla - miało to ogromne znaczenie, by król władał jęz. poi., dzięki temu uniknie się wzajemnego niezrozumienia ; Kromer powitał Batorego po polsku);

•    wolę rozmnożenia jęz. poi. wyrażała Elżbieta Jagiellonka (nałożyła na wydanie „Żywota Pana Jezu Kiysta” w jęz. poi.);

•    po polsku pisał także Zygmunt Stary, a w czasie panowania Zygmunta Augusta dokonał się rozwój lit. i jęz. poi.;

•    Poprzez twórczość w jęz. rodzimym spełniano potrzeby szerokich mas obywateli.

Jęz. poi. rozszerzał swoje zastosowanie przy różnych okazjach:

•    przemówienia - mowy powitalne ważnych osób w państwie (J. Łaski wita Batbarę Zapolya),

•    obrady i uchwały sejmowe (np. odczytanie przywilejów pruskich. Konstytucja sejmu krakowskiego),

•    ogłoszenie statutów (przekład J. Herburta, nowe opracowanie - & Samicki),

•    rzecznikiem i obrońcą jęz. narodowego w sejmie był Zygmunt August, Zygmunt Stary także oponował za tym, iż w sejmie powinni być ludzie polskojęzyczni;

•    ustawy soboru tiydenckiego (tłumaczył M. Siennik),

•    zastosowanie w urzędowych drukach (XVI w., uchwały: sejmowe, elekcyjne, koronacyjne, Rad Koronnych; uniwersały poborowe, postanowienia konfederacji generalnej, zarządzenia podatkowe);

•    dokumenty wysyłane za granicę,

•    ok. połowa zarządzeń królewskich.

•    pojawiają się głosy będące za spolszczeniem przepisów prawnych i procedury sądowej: Bartłomiej Groicki (autor chce być pożytecznym dla ojczyzny i obywateli);

•    zastosowanie w stosunkach dyplomatycznych (polska przysięga Jana Olbrachta podczas zawierania pokoju z sułtanem Bajazetem);

•    korespondencja dyplomatyczna prywatna (jęz. poi. obok łaciny).

Nastąpił wzrost jęz. poi. urzędowego (XVI w.):

•    kupiec J. Foker zostaje zwolniony z powodu słabej znajomości polszczyzny,

•    król żąda znajomości niemieckiego i polskiego przez pisany (radziecki i sądowy),

•    książę Jan z Opola wymaga znajomości polszczyzny przez urzędników niemieckich,

•    żądania szlachty: urzędnicy sądowi mają być Polakami, pozwy i listy po polsku.

•    walczono o wprowadzenie jęz. poi. do sądownictwa (zapisy, pozwy, wyroki).

Rozszerzanie się polszczyzny na inne dziedziny naukowe:

•    gramatyka - „De grammatica” Coronensisa tłumaczona przez M. Szarffenberga,

•    medycyna - wskazówki i porady lekarskie (szczególne zasługi Wojciechowi Oczce za teksty: „Cieplice”, „Przymiot”; F. Mymerus „Dobrego zdrowia rządzenie...”; P. Umiastowski „Nauka o morowym powietrzu”), zioła (Marcin Urzędów).