99357

Via moderna - nowoczesna filozofia (via - sposób uprawiania). Powrót do nominalizmu, krytyka Platona i Arystotelesa, tendencje krytyczne i sceptyczne (1277), woluntaryzm, zainteresowanie naukami szczegółowymi (matematyka, fizyka, astronomia).

WILHELM OCKHAM ok. 1290 - 1349

Venerabilis inceptor (czcigodny początkodawca, od inceptor - niższy stopień naukowy) dla via moderna.

Podział filozofii:

-    realna (dotycząca rzeczy),

-    formalna (dotycząca tego, co będąc poza światem rzeczy, pozostaje jednak z nim w ścisłym związku).

Sceptycyzm wobec teologii racjonalnej (dowodzenia istnienia i atrybutów Boga). Teologia, jako wiedza objawiona, jest prawdziwa, ale nie może być przedmiotem jakiejkolwiek wiedzy, a jedynie wiary. Całkowity rozdział wiedzy i wiary. Brak dowodów w psychologii racjonalnej i etyce (dobro pochodzi wyłącznie z wolnego, bożego nadania).

Zasada ekonomii myślenia - nie należy mnożyć bytów ponad konieczność, nie należy przyjmować więcej wyjaśnień dla danego zjawiska, niż jest to konieczne. Nie należy przyjmować niczego, co nie jest dostatecznie dobrze uzasadnione.

Wszelki byt jest jednostkowy i konkretny. Nie istnieją rzeczy ogólne. Przyjęcie istnienia powszeclmików jest niemożliwe do utrzymania i niepotrzebne dla wyjaśnienia faktu istnienia wiedzy. Umysł może tworzyć jedynie pojęcia, ale nic realnego stworzyć nie może. Skoro uniwersalia istnieją w zależności od umysłu, to nie mogą być realne. Istnieją tylko byty fizyczne i psychiczne, nie ma bytów intencjonalnych.

Nie ma żadnej realnej ogólności w zakresie istnienia. To, że o czymś orzekamy ogólność, nie znaczy, że w tym czymś realnie istnieje coś ogólnego. Ogólność jest czymś czysto podmiotowym i jeśli istnieje, to tylko w konwencji, w słowach lub dowolnie ustalanych nazwach.

Tym niemniej musi istnieć podstawa do tworzenia ogólnych wyrazów. Ogół nie jest tworem czysto umysłowym, któremu nic przedmiotowego nie odpowiada ze strony danych rzeczowych. Ogólność wyraża zewnętrznie dostępne podobieństw o określonych grup rzeczy i dzięki temu ma podstawę do ustalania i zestawiania oznaczających rzeczy umownych nazw ogólnych. Ogólność jest swoistym obrazem tego, co jednostkowe. Zadaniem tego, co ogólne, jest znaczeniowe orzekanie o wielu obejmowanych danym ogółem rze< zach. Powszechniki są psychicznym i językowym odbiciem bytu jednostkowego. Słowa i pojęcia nie są obrazem przedmiotu ani uchwyceniem jego istoty, lecz znakami odniesionymi do konkretnych przedmiotów. Terminy to narzędzia, dzięki którym język i myślenie odnoszą się do rzeczywistości pozamyślowej.

Pojęcia ogólne nie są tworzone przez umysł jako taki. Rzecz, odzwierciedlająca się w umyśle, twórczo go uaktywnia, przemieniając się w nim i nim we własne podobieństwo umysłowe. Powszechniki są bytami istniejącymi w umyśle. 2 rodzaje powszechników:

•    Pojęcia ogólne (znaki rzeczy) - uniwersalia naturalne, mające rzeczowe odniesienie. Pojęcie odpowiada czemuś w duszy, jako znak mentalny ma funkcję zastępowania, bycia odpowiednikiem różnej od niego, realnie istniejącej rzeczy.

•    Wyrazy mowy, które wyrażają pojęcia ogólne (rodzaje i gatunki) - nie są stanami umysłu, lecz celowo tworzonymi i czysto konwencjonalnymi wytworami mowy, posiadają znaczenie, oznaczają i zastępują przedmioty w procesie myślenia i porozumiewania się.