filozofia4

1. Przedmiot i sposoby uprawiania filozofii 13

Antyprogresywiści od stuleci dowodzą, że jest odwrotnie. W trakcie ttarir*- człowiek się degeneruje. Kiedyś, w prapoczątku, istniała jedność czło-z naturą lub też pierwotna harmonia egzystencji, wzorowy ład spo-fcr. 7 Oddalając się od tych czasów, człowiek popada w coraz większe nie-kłopoty, psuje się „natura człowieka”. Historia ludzkości okazuje ss    dramatem polegającym na oddalaniu się od „wieku złotego”, od

wspaniałych, od owego „raju utraconego”.

Mamy zatem dwie skrajne, przeciwstawne wizje losów ludzkich, bogato ±Krt»wane historycznymi przykładami. Z jednej wynika, że dzielnie zmieli— y ku szczęściu, z drugiej - że staczamy się w coraz gorszą sytuację. Crzysriicie - jak zawsze - opinie skrajne bywają złagodzone w teoriach po-Mamy zatem umiarkowanych optymistów i pesymistów, zwolenniku* selektywnego postępu czy częściowej degeneracji.

Teona poznania zawiera również pewien zestaw różniących się podstawmyrh pojęć i zasad klasycznych.

Kwestię poznawalności świata odmiennie rozstrzygają trzy teorie:

-    rprymizm teoriopoznawczy zakłada poznawalność świata, otwartą drogę zsbżania się do prawdziwej wiedzy o rzeczywistości. A zatem wiemy dużo - reiziemy wiedzieć jeszcze więcej;

-    Łsnostycyzm z kolei uznaje zasadniczą niepoznawalność świata, brak szans ss odkrycie „prawdziwej istoty” czy wiernego obrazu rzeczywistości. A zatem : swiede nie wiemy i nie dowiemy się niczego pewnego, żyjemy w sferze śutizeń, skazani na wiedzę pozorną;

-    sceptycyzm to stan permanentnego zwątpienia w każdą wiedzę. To przyjęcie mskawej tezy, że w każdym twierdzeniu ogólnym jest tyle samo racji, co w zaprzeczeniu. Sceptycyzm zakłada więc stały dystans krytyczny wobec ŁŁidej tezy ogólnej. W konsekwencji krytykuje twierdzenie zarówno o pozna-■wslności. jaki o niepoznawalności świata.

Soór o najlepsze drogi poznania prowadzi ku jednej z następujących teorii:

-    :-puyzm uznaje doświadczenie za główne źródło wiarygodnej wiedzy o świecie;

-    s*s nsualizm - węższa odmiana empiryzmu - ogranicza wiarygodne doświadczenie do zbioru wrażeń zmysłowych;

-    racjonalizm krytycznie odnosi się do wiedzy doświadczalnej (zmysłowej). Jasność i szansę dotarcia do prawdy daje tylko rozum, odkrywający istotę rzeczy za przesłoną „ciemnej” wiedzy zmysłowej (doświadczalnej);

-    inmicjonizm odrzuca zarówno wartość wiedzy empirycznej, jak i rozumowej- Dotarcie do prawdy daje bowiem tylko pewien tajemny rodzaj „wczucia aę’ w istotę rzeczy zwany intuicją. Czym jest owa intuicja, wiedzą tylko ci, corzy głoszą jej istnienie;

-    -l uminizm to jeszcze bardziej egzotyczna formuła teoriopoznawcza, odrzuca wszelkie naturalne drogi do wiedzy prawdziwej, ale nie odrzuca możliwości hrcarda do tej wiedzy. Prawda to owoc olśnienia, które jest darem wybra-zyrh. Odpowiednio pracując nad sobą (np. uprawiając jogę czy kontemplację raionnąi, możemy dostąpić daru prawdy;