1352737990

MOSKWA 3

Osobliwsze — zdawałoby się — pragnienie : zrzucić ze siebie ten słodki ciężar swobód, stanowienia o sobie, którego inne ludy nieraz tak heroicznie broniły. Nie było to jednak ta-kiem dziwactwem, jak na pozór się może wydać; raczej znać w tem objaw praktycznego zmysłu i wielce realistycznego poglądu na życie. Nowogród był z dawien dawna środowiskiem znacznego handlu ; później urósł w potężne emporyum, jako pierwszorzędny rynek wschodnich wyrobów, przybywających z morza Kaspijskiego Wołgą i przylegaj ącemi do jej źródlisk wodami, by rozejść się na Zachodzie morskim szlakiem Bałtyku. Bo też Nowogrodzianie, możni kupcy, zmuszeni do odbywania dalekich podróży, cenili nadewszystko czas i oswobodzenie od wszelakich uciążliwych zajęć, nie mających nic wspólnego z ich handlowymi interesami. Rządy kraju zostawiali zatem radzi Rurykowiczom, otoczonym waregską drużyną.

„Wielkoruski“ pierwiastek, twórca dzisiejszej Rosyi, mający w niej przewagę wszystko przygniatającą, wiąże się w wyobraźni tak ściśle z pojęciem autokracyi, że ta osobliwa właściwość jego pierwszego zarodku tem dziwniejszem się wydaje zjawiskiem. Istotnie próżnoby szukać w całej historyi takiego urzeczywistnienia chimerycznej koncepcyi „kontraktu socyal-nego“, jak w tym stosunku między panującym a ludem starego Nowogrodu. Zwolna urósł stąd ściśle republikański ustrój Nowogrodu i Pskowa, który się z czasem oddzielił od swej nowogrodzkiej macierzy. Oba te miasta, kwitnące w ciągu czterech wieków, miały wprawdzie kniaziów, których wybierano z pośród rozrodzonej rzeszy Rurykowiczów wedle woli ludności, faktycznie jednak byli to raczej kondotyerowie, z rodu Ruryka, najęci i płatni przez rzeczpospolitą. Pod sterem takiego rządu i wobec żywo wzmagającego się handlu, Nowogród rozwinął silną akcyę kolonizacyjną ku wschodowi i północnemu-wschód owi, na górnem dorzeczu Wołgi i na rozległej przestrzeni, zajętej przez ludy fińskie. Temu korzystnemu rozwojowi handlu zawdzięczał Nowogród „Wielki^u swą wielkość. Stopniowy wzrost kolonizacyi ruskiej posuwał się w ten sposób