2165574235

Zakończenie 141

i centralizacja dyspozycji i środków utrudniły rozwój mniejszych ośrodków lokalnych, skazując na niepowodzenie akcje ich aktywizacji. Ostatnie lata przyniosły na tym odcinku poważne pozytywne zmiany. Dopuszczenie do głosu drobnej lokalnej inicjatywy gospodarczej z jednej strony, a decentralizacja zarządzenia z drugiej — wywarły poważny wpływ na ożywienie i uzdrowienie gospodarcze miasteczek. Wyrazem tego jest znaczne zmniejszenie się podziemia gospodarczego, a także ożywienie akcji inwestycyjnej, opartej o lokalne środki finansowe i lokalnie inicjowanej.

Dla lepszej oceny roli poszczególnych okresów w rozwoju miast i osiedli białostockich, zestawiono je w zależności od czasu, kiedy osięgnęły one najwyższe zaludnienie.

Tabela 40

Okresy największego rozwoju miast białostockich i maksymalna liczba ich mieszkańców

Maksymalna liczba mieszk. (w tys.)	Okres maksymalnego rozwoju
	1860 -1880	1900-1914	1930 1939	po 1945 r.	Razem
Ogółem miasta	7	35	20	13	75
< 5	7	26	14	7	54
>5	—	9	6	6	21

Okazuje się, że największa liczba miast przeżyła swój największy rozkwit w przededniu I wojny światowej, osiągając wówczas przeważnie 2—5 tys. mieszk. Do tej grupy należały prócz małych miast także Suwałki, Łomża, Szczuczyn, Brańsk, Ciechanowiec, Siemiatycze.

O ile miasta, które osiągnęły szczytowy punkt rozwoju w latach 1860—1880, zgrupowały się w zasadzie wzdłuż granicy polsko-pruskiej (dochodzą do nich Supraśl i Sejny, nie mające nic wspólnego z przemytem, a których późniejszy upadek wiązał się z przemianami w przemyśle okręgu białostockiego i z likwidacją ośrodka szkolnictwa w Sejnach), o tyle miasta, przeżywające swój rozkwit w przededniu pierwszej woiny światowej, grupują się przede wszystkim na północ od Łomży (między Biebrzą i Narwią a obecną granicą województwa), w północnej części sokolskiego oraz w pow. bielskim i południowej części pow. białostockiego (m. 16). Na ogół miasta te, to dawne ośrodki lokalne różnego rzędu lub ośrodki handlowe (np. Ciechanowiec, Sokoły, Prostki), ale również dawniejsze miasta przemysłowe (Siemiatycze), zwłaszcza należące do białostockiego okręgu przemysłowego (Wasilków, Gródek).

Spora grupa miast osiągnęła najwyższy stan ludności w okresie międzywojennym, przy czym większy był wśród nich udział miast powyżej 5 tys. mieszk. Są to przede wszystkim cztery miasta i osiedla