3784495219

Katechetyczne wychowanie do... 257

uwzględnienie etapu rozwojowego i rozeznanie, wjakiej fazie rozwoju moralności znajduje się katechizowany⁸. Należy uszanować naturalną dynamikę i mieć wzgląd na etapowość procesu wewnętrznego rozwoju. W początkowej fazie dochodzenia sumienia do głosu mamy do czynienia z osądzaniem wszystkiego po czynach, czyli słuchaniem pouczeń sumienia pouczynkowego. Następnie stopniowo dochodzi świadomość sumienia uczynkowego, działającego w trakcie czynu. I wreszcie, pod wpływem pracy nad sumieniem, jego prawość, pewność i wrażliwość sprawia, że osąd i decyzja dokonują się przed uczynkiem⁹.

Trzeba jednak wyraźnie stwierdzić, że wychowanie sumienia jest w głównej mierze samowychowaniem¹⁰ i takim powinno się stać w odpowiednim etapie życia, do czego też winna prowadzić katecheza. Podstawową normą dla formacji sumienia jest przykazanie miłości (PDK 26). Miłość jest też ostatecznym celem świadomie pojmowanego rozwoju osoby we wszystkich wymiarach jej życia: fizycznym, emocjonalnym, intelektualnym, moralnym i religijnym¹¹.

Dojrzałość sumienia przejawia się w tym, że jego osąd jest pewny, prawdziwy i delikatny. Droga do takiej dojrzałości wiedzie przez troskę o umiłowanie prawdy, dobra i wolności, starania o rozwój duchowy oraz zdobywanie mądrości¹². Światłem na drodze formacji sumienia jest słowo Boże. Przyjęte z wiarą, rozważane na modlitwie i konsekwentnie wprowadzane w życie (por. KKK 1785), staje się słowem laski i zbawienia. Słowo nie tylko informuje, ale formuje, ma moc przemieniać serce tego, kto je słucha, uświęca i zbawia¹³.

⁸    Z punktu widzenia psychologii J. Piaget, rozwój moralny człowieka przebiega od fazy moralności heteronomicznej - dyktowanej przez osoby znaczące i autorytety z najbliższego otoczenia do fazy moralności autonomicznej - dojrzalej, niezależnej od czynników zewnętrznych, gdy osoba przyjmuje normy moralne za własne. Niektóre opracowania wymieniają trzecią, poprzedzającą autonomię, fazę socjonomii moralnej - gdy osoba nie przyjęła jeszcze norm moralnych za własne, ale opiera się na normach przyjętych przez grupę, z którą się identyfikuje. Zob. Z. Marek, Podstawy wychowania moralnego, Kraków 2005, s. 66-74; S. Olejnik, Teologia moralna, cz. 3. Wartościowanie moralne. Warszawa 1988, s. 129.

⁹    E. Staniek, Dostrzec blask prawdy. Komentarz do encykliki „ l eritatis splendor ”, Kraków, 1994, s. 44.

¹⁰    W. Chudy, Charakter jako wartość antropologiczno - etyczna, [w:] Wychować charakter, red. A. Piątkowska. K. Stępień. Lublin 2005, s. 40.

¹¹    M. M. Gajdowie, Jakwspólpracowaćz łaską?, Szczecin 2012, s. 15.

¹²    T. Sikorski, Sumienie [w;] Słownik teologiczny, ted. A. Zubeibier, Katowice 1998, s. 557.

¹³    J. Kudasiewicz, Słowo Boże - żywe i skuteczne, „Kieleckie Studia Teologiczne”, 2008, t. 7, s. 77.