3784497755

8 Tadeusz Borys

- budowy jakościowej terminologii dziedzinowej w oparciu o określoną i zaakceptowaną ogólną definicję jakości, np. definiowanie jakości towarów, jakości produkcji, jakości procesów czy jakości życia powinno bezpośrednio nawiązywać i być logicznym uszczegółowieniem (ukonkretnioną interpretacją) wyjściowej, uniwersalnej kategorii jakości.

Nie można bowiem tworzyć kolejnych definicji szczegółowych -a jest ich kilkaset - jeśli się nie zna ogólnego sensu jakości jako kategorii przeciwstawnej ilości. Pytanie o ogólny sens jakości jest niezwykle ważne, ponieważ pojęcie to odnoszone jest najczęściej do obiektów użytkowych -wyrobów (towarów, produktów czy usług), a przecież ta kategoria ma odniesienia bardziej uniwersalne. Jakie są zatem podstawy tej uniwersalności i czy potrafimy z tej uniwersalności skorzystać w różnych dziedzinach nauki, dostosowując konsekwentnie sedno jakości do specyfiki przedmiotów badań poszczególnych obszarów, dziedzin i dyscyplin naukowych?.

1.1. Jakość jest wszędzie w dwóch komplementarnych interpretacjach Ogromny w ostatnich latach rozwój kwalimetrii - formalnej dziedziny teorii jakości - zgromadził bardzo rzetelną argumentację naukową podającą w wątpliwość zasadność łączenia badania zjawiska ilościowego wyłącznie z liczbowym sposobem opisu i mierzalnością, a badania zjawiska jakościowego i samej jakości - z opisem werbalnym i niemie-rzalnością. Niestety, tego rodzaju przeciwstawianie jakości i ilości oparte na kryterium mierzalności tych kategorii nadal jest obecne w literaturze, zwłaszcza ekonomicznej np. w odróżnianiu rozwoju gospodarczego jako kategorii jakościowej i wzrostu gospodarczego jako kategorii ilościowej. Podobne rozróżnianie występuje także nadal w statystyce opisowej i socjologii np. w podziale cech na jakościowe i ilościowe oraz przy odróżnianiu badań czy metod ilościowych od jakościowych [Kuku-ła, 1998; Ostasiewicz, 1995]. W statystyce probabilistycznej (matematycznej) omawiany podział cech jest na ogół pomijany. W świetle dorobku kwalimetrii wydaje się oczywiste, że wiązanie identyfikacji jakości i ilości z mierzalnością tych kategorii powinno już należeć do przeszłości, bowiem zarówno jakość, jak i ilość może być wyrażana w różnych skalach pomiarowych (od skali nominalnej po skalę stosunkową). Zatem, mierzalność nie może być już stosowana jako kryterium tego rozróżniania.

Drugą przeszkodą w interdyscyplinarnym podejściu do uprawiania nauk o jakości było podkreślanie przez wiele lat wieloznaczności tej kategorii przy jednoczesnym, ciągłym powiększaniu zbioru proponowa-