3784498350

Raport z badan socjologicznych

priorytetowość kwestii zdrowia i życia w skali wartości każdego człowieka. Widać to szczególnie wyraźnie wtedy, gdy lekarz ma okazję przyjmować perspektywę drugiej strony, kiedy to sam zostaje postawiony w sytuacji członka rodziny pacjenta: Moja ciotka musiała przejść coś takiego, że dostęp do leczenia i sobie musiała zapłacić za to w publicznym szpitalu... takie przypadki moim zdaniem sq najgorsze, bo z jednej strony jest taka bezwzględność, z drugiej strony desperacja pacjenta" (lekarze). Także badani z innych grup opisując problem dostępu do zabiegów medycznych w publicznych placówkach bardzo podobnie definiują te sytuacje. W jednym przypadku (co prawda w innej grupie) padła nawet kwota rzeczywistej korzyści pieniężnej, wręczonej przez rodzinę jednego z badanych w zamian za dostęp do specjalistycznego zabiegu (8 tys. złotych). Oprócz bezpośrednio wręczanej korzyści korupcyjnej równie powszechnie znanym mechanizmem, wykorzystywanym zarówno przez pacjentów (w celu ominięcia kolejki), jak i przez lekarzy (w celu wyprowadzenia części pieniędzy poza system publicznej służby zdrowia), są wizyty w prywatnych gabinetach lekarskich jako element towarzyszący leczeniu w publicznej placówce: „(...) wizyta w gabinecie prywatnym jest tak naprawdę formą łapówki, a nie wizytą w gabinecie prywatnym, bo tak naprawdę chodzi o to żeby dostać się tam publicznie do sektora i tam zostać obsłużonym" (lekarze). Także przedstawiciele innych grup spontanicznie opisywali tego typu sposoby działania. Wśród lekarzy pojawiły się w kilku miejscach wątpliwości odnośnie tego, czy zdefiniowanie sytuacji tego typu jako korupcyjnej powinno być uzależnione od tego, jakie są możliwości działania konkretnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej:„Leczenie prywatnych pacjentów w prywatnych placówkach.. to też zależy od tego, czy to się odbywa wtedy, kiedy są wolne moce przerobowe publicznej placówki, czy wtedy gdy jest przepełnienie" (lekarze). Może być to przykład ograniczenia zakresu definicji korupcji, co w efekcie prowadzi do usprawiedliwienia własnych działań: korupcja dotyczy tylko sfery relacji między ludźmi, z którymi jesteśmy w bezpośrednim kontakcie (lekarz-pacjent), nie dotyczy zaś kwestii sposobów korzystania ze środków publicznych w celach prywatnych. Warto również zwrócić uwagę na wątek relacji pomiędzy biznesem farmaceutycznym a publiczną służbą zdrowia. Jeden z badanych zauważył, że problem ten może dotyczyć nie tylko relacji lekarz-firma, ale także pacjent-firma: Jeszcze taką inną, podobną formą tego, taki ciekawy wariant, to akurat nawet u mnie się zdarzało, że ci reprezentanci firm farmaceutycznych, oferowali korzyść pacjentom, żeby kupili takie, a nie inne leki, np. insuliny, które są drogie. Im się dopłacało za to, że oni kupili. No bo to jest tak, że np. taka insulina kosztuje 3 zl, a jest warta np. kilkaset. Więc jeżeli np. ktoś z firmy zapłaci takiemu pacjentowi 20 zl za to, że kupi tą insulinę, to dalej się to firmie opłaca, no bo i tak państwo za to zapłaci"(lekarze).

Z kolei, jeśli chodzi o przedstawicieli administracji, to grupa ta bardzo sprawnie poruszała się pomiędzy poziomem konkretu a poziomem uogólniania, badani wyraźnie dostrzegli dwa wyraziste aspekty sytuacji korup-cjogennych w swojej branży: aspekt kontrolny (gdzie potencjalny dawca zabiega o odstąpienie od kontroli, bądź kontrolę pozorną) oraz decyzyjny, związany z uprawnieniami potencjalnego biorcy (np. przyspieszenia postępowania, określonego rozstrzygnięcia). Na samodzielność myślenia przy analizie zjawiska korupcji jak i spostrzegawczość badanych z tej grupy mogą wskazywać interesujące obserwacje, jak np.: Mnie kiedyś zastanowiło - jak są czasami takie małe bary w różnego rodzaju instytucjach gdzie się kupuje cieple posiłki, a oprócz ciepłych posiłków można tam kupić bombonierkę i kawę". Zwracano również uwagę na kwestię nepotyzmu oraz rekrutacji za pieniądze i inne korzyści osobiste, co może być problemem szczególnie w mniejszych miastach: „Słyszy się, że musze dać tyle i tyle aby się dostać do urzędu (...) różnie to wygląda w zależności od wielkości, czyli mniejsza jest to skala odnośnie do dużych aglomeracji, tam gdzie rynek pracy jest większy i kwestia podjęcia pracy w jakimś urzędzie nie jest na tyle atrakcyjna co w mniejszych ośrodkach" (przedstawiciele administracji). Zjawisko nepotyzmu zostało również zrelacjonowane z perspektywy pierwszej osoby przez badanego z innej grupy, który starał się o pracę w urzędzie: Jak w ogóle, teraz sobie przypomniałem, że kiedyś, jak jeszcze pracowałem, starałem się

0    pracę w pewnym urzędzie w kadrach. No i tak się akurat składa, że na rozmowie kwalifikacyjnej okazało się, że osoba, która prowadziła rozmowę, była znajomą znajomego mojego brata.

1    osoba ta zadzwoniła do mojego brata i powiedziała: wiesz, co, fajnie było porozmawiać z A (tzn. z badanym), ale tam nie ma szansy, bo jest już ustalone. Bo trzeba oficjalnie w urzędach otwierać konkursy, bo to jest obowiązek, ale tam córka takiej i takiej pani będzie na to miejsce i tyle" (przedstawiciele szkolnictwa wyższego). W trakcie dyskusji grupa przedstawicieli administracji również dotarła do sytuacji „granicznej", kiedy decyzja o tym, czy coś jest czy też nie jest korupcją jawi się pod znakiem zapytania -.„Słyszałam o takich przypadkach, że kontrolujący przychodzą i są częstowani różnego rodzaju rzeczami, kawą, herbatą, różnego rodzaju ciasteczkami. Pytanie - na ile jest to etyczne, żeby korzystać z tego, na ile jest to już korupcja?" Sytuacja ta jest jednak rozpoznana jako potencjalnie niebezpieczna, jako wstępny etap ewentualnego uwikłania w korupcję: „Urzędnik przychodzi do podatnika, regularnie, nawet nie stwierdza nieprawidłowości, ale jest częstowany, kawa, obiad (...) i w którymś momencie, za miesiąc, za rok, przychodzi właściciel tej firmy, i mówi, my tutaj pana gościliśmy,