3826200149

ma charakter niezbędny. Jest obiektywną kategorią ekonomiczną ściśle związaną z działalnością gospodarczą. Jak słusznie zauważa M. Dobija „ekonomiczne pojęcie kosztu wiąże się z ekonomicznym pojęciem wartości, a więc ze zużyciem uzasadnionym i niezbędnym”⁹. Zatem, koszt można zdefiniować zatem jako ekonomicznie uzasadnione zużycie zasobów rzeczowych i zasobów pracy (budynków, budowli, maszyn i urządzeń, środków transportowych, materiałów, surowców i energii, usług obcych, czasu pracy robotników, inżynierów, menedżerów produkcji, itp.) w określonym przedziale czasowym wyrażone w pieniądzu, to znacz} zużycie zgodne z normami i wzorcami charakterystycznymi dla danego rodzaju działalności. Poziom zużycia uzasadnionego określają normy i wzorce.

Mając wzorzec kosztowy można ocenić rzeczywisty poziom zużycia i określić ewentualne rezerwy efektywnościowe. Zużycie przekraczające normę nie przysparza dodatkowej wartości. Z ekonomicznego punktu widzenia jest stratą¹⁰, czyli zużyciem zbędnym. Świadczy o marnotrawieniu czynników produkcji. W przypadku kiedy w przedsiębiorstwie występuje zużycie zbędne, koszt stanowi jedynie część rzeczywistego zużycia, które może mieć dwojakiego rodzaju przyczyny. Mogą to być przyczyny losowe (np. zniszczenie czynników produkcji na skutek pożaru, powodzi, kradzieży dla której nie wykryto sprawcy, itp.) lub też może wynikać z przyczyn subiektywnych (np. nieprzestrzegania obowiązujących norm zużycia, niskiej jakości produktów, braku kontroli kosztów nie poddających się normowaniu, nieracjonalnej struktur} administracyjno-produkcyjnej powodującej wysokie koszty zarządzania, złego zarządzania majątkiem obrotowym powodującego wysokie koszty zamrożenie kapitału). P. F. Drucker pisze o dwóch grupach kosztów ogólnych: produktywnych przyczyniających się do powstawania nowych wartości (np. płace wykwalifikowanych i kompetentnych menedżerów, techników) i nieproduktywnych (pasożytniczych), które niczego nie dodają a wręcz obniżają produktywność^{1 2} (np. koszty utrzymywania stanowisk z powodów pozamerytorycznych - dop. W.J.). Podobny charakter mają wydatki związane z utrzymywaniem nadmiernego potencjału gospodarczego w stosunku do możliwości jego wykorzystania (np. nadmierne zatrudnienie robotników, ubezpieczenie nadmiernego majątku rzeczowego, podatek od niepotrzebnej nieruchomości). Niewykorzystany potencjał jest źródłem kosztów nieużytecznych, które nazywa się inaczej kosztami bezczynności lub kosztami niewykorzystanych zdolności produkcyjnych¹². W każdym z wymienionych przypadków, z wyjątkiem zjawisk losowych, występuje zjawisko marnotrawstwa. Wyraźne rozgraniczenie straty losowej i marnotrawstwa ma istotne znaczenie dla określenia wielkości rezerw efektywnościowych w przedsiębiorstwie.

1

¹¹M. Dobija, Rachunkowość zarządcza i controlling, wyd. PWN, Warszavval997, s.108.

¹⁰    Zwracają na to uwagę liczni autorzy, m. in. G. K. Swiderska (red), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, t. I, wyd. Difin, Warszawa 2002, ss. 1-2.

2

   Por. P. F. Drucker, Praktyka zarządzania, wyd. MT Biznes sp. z o.o., Warszawa 2005, s. 59

¹²    Por: A.A. Jaruga, Koncepcje kosztów i efektów, w: A.A. Jarugo, P. Kabalski, A. Szychta, Rachunkowość zarządcza, wyd. Oficyna a Wolters Kluwerbusiness, Warszawa 2010, s. 85.