3826200153

zbędnych, które wartość niszczą²¹. Dlatego problemu kosztów nie można ograniczyć tylko do ich ewidencji i rozliczania zgodnie z obowiązującymi standardami rachunkowości. Kosztami tymi trzeba odpow iednio zarządzać. Zarządzanie to wymaga rozpoznania czynników kosztotwórczych w przedsiębiorstwie i ich wpływu na tworzenie wartości²².

Koszty prow adzonej działalności gospodarczej w gospodarce rynkowej są jednym z podstawowych czynników wpływających na jej efektywność i tworzoną w artość dla właścicieli przedsiębiorstw. Kształtują się pod wpływem decyzji podejmowanych na różnych szczeblach struktury organizacyjnej firmy. Jak podkreślają

M. Gmytrasiewicz i A. Karmańska są ponoszone „niejako z własnej woli (.....), na

których wysokość podmiot ma wpływ (.,.)”²³. Nie oznacza to jednak, że poziom i struktura ponoszonych kosztów nie podlegają wpływom zewnętrznym, chociażby takim jak zmiany cen rynkowych czynników' produkcji. Jest to jednak wpływ pośredni. Zmiany te bowiem wywołują określone reakcje zarządów przedsiębiorstw, które mogą np. zmienić źródło zaopatrzenia, zmienić technologię wytwarzania, zmienić asortyment produkcji itp.

W zarządzaniu kosztami ważna jest znajomość czynników kształtujących koszty firmy oraz ich wpływu na ich poziom i strukturę. Czynniki te dzieli się zazwyczaj na czynniki wewnętrzne (endogeniczne), zależne od decyzji podejmowanych w przedsiębiorstwie oraz czynniki zewnętrzne (egzogeniczne) pozostające poza bezpośrednim wpływem menedżerów²⁴. Zróżnicowana jest silą oddziaływania poszczególnych czynników oraz ich znaczenie w różnych organizacjach gospodarczych. Dlatego też podzielić je można na czynniki podstawowe wywierające istotny wpływ na koszty' danego przedsiębiorstwa (np. cena materiałów podstawowych) i czynniki drugorzędne, o małym wpływie na koszty danej firmy (np. cena środków¹ czystości). Nie wszystkie czynniki można jednoznacznie kwantyfikować. Stąd też można je podzielić na mierzalne, niemierzalne lub częściowo niewymierne. Wiele z nich często jest ze sobą powiązanych i oddziaływ ująna koszty równocześnie (np. na obniżkę kosztów' administracyjnych mogą wpływać rów nocześnie zmiany w wyposażeniu biurowym, zmiany w strukturze organizacyjnej polegające na zmniejszeniu liczby stanowisk kierowniczych oraz regulacje placowe w grupie pracowników administracyjnych).

Charakter prowadzonej działalności gospodarczej określa rodzaj i wielkość zużywanych czynników produkcji, determinując tym samym strukturę ponoszonych kosztów. Odmienna jest struktura kosztów w różnych gałęziach i branżach (np.

²¹    Por: J. S. Czarnecki, Zarządzanie jako nadawanie sensu kombinacji zasobów, w: I. Sobańska (red), Rachunkowość zarządcza. Podejście operacyjne i strategiczne, wyd. H.C. Beck, Warszawa 2010, ss. 52 - 53.

²²    Or. M. in. E. Kulińska, Znaczenie kalkulacji ryzyka procesów logistycznych w ocenie wartości dodanej, w: J. Chluska (red), Zarządzanie kosztami przedsiębiorstwa w warunkach globalizacji, cz. /., wyd. P. Cz., Częstochowa 2012, s. 309.

²³    M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, Rachunkowość finansowa, wyd. Difin, Warszawa 2002, s. 503.

²⁴    Por. m.in.: K. Sawicki, Analiza kosztów firmy, wyd. PWE, Warszawa 2000, s. 19.