5027719640

W rzeczywistości tylko jedna na sto dziewcząt potrafiła czytać, a jedna na tysiąc pisać. Najwybitniejsi przedstawiciele Oświecenia podnosili na łamach prasy głosy ostrzegawcze w obronie wychowania przyszłych matek zasłaniając się autorytetem francuskiego pedagoga Fenelona. W 1687 roku opublikował on słynne dzieło z zakresu edukacji kobiet pt. O wychowaniu dziewcząt. W tym dziele sprzeciwiał się wychowaniu klasztornemu dziewcząt, zwracając uwagę, iż kobieta powinna być duszą każdego domu i warunkiem szczęścia rodziny, a jej niewłaściwe wychowanie przynosi więcej zła niż błędne wychowanie mężczyzn. Za Fenelonem Komisja Edukacji Narodowej zwracała uwagę, iż od najmłodszych lat należy kształcić umysł i charakter dziewcząt, podkreślając edukacyjną i wychowawczą rolę literatury, sztuki, malarstwa i muzyki. W swoich Listach z 1781 roku Franciszek Bieliński wysunął postulat, aby kobiety na równo z mężczyznami od młodości były kształcone, gdyż zajmują w społeczeństwie ważne stanowisko. W utworach tych określił cel pensji i plan edukacji kobiet, które miały być jednolite w całym państwie. Z kolei Adam Czartoryski w Przepisach Komisji Edukacji Narodowej Pensjonarzom i Mistrzyniom dane, przedstawił zagadnienia organizacyjne i dydaktyczno-wychowawcze szkół prywatnych z wyłączeniem szkół klasztornych. Całościowe wychowanie powinno zmierzać do tego, aby kobiety zrozumiały, iż mają mężów i braci do najszlachetniejszych czynów nawoływać. W przepisach wyraził też pogląd, iż Rzeczypospolita posiadająca dobrze wychowane kobiety byłaby bez zarzutu i niezwyciężona³⁰.

W zakresie edukacji, położył nacisk na znajomość języka polskiego oraz naukę języków nowożytnych, a w szczególności języka niemieckiego i francuskiego. Ważnym przedmiotem była nauka arytmetyki, historii Polski oraz zaznajomienie dziewcząt z architekturą budynków mieszkalnych i gospodarczych. Czartoryski też powołując się zwłaszcza na Locke'a i Rousseau bardzo wiele uwagi poświęcił wychowaniu fizycznemu i codziennej higienie pensjonariuszek³¹. Czartoryski w swoich listach zarysował też typ prawdziwej Polki- obywatelki, która ma rozumieć położenie Rzeczypospolitej, aby przyczynić się do budowania jej dobra. Dlatego należy podkreślić, iż wiele wyemancypowanych kobiet, wychowawczyń i pisarek wyrosło na początku XIX wieku z założeń jakie wniosła Komisja Edukacji Narodowej.

Reasumując należy stwierdzić, iż dzieło Komisji Edukacji Narodowej, było efektem działań zespołowych; jej twórców, członków, magnatów i inteligencji, którzy podjęli wszechstronne działania reformatorskie, aby przeobrazić naród poprzez nowoczesną edukację i wszechstronne wychowanie. Zdaniem wielu badaczy do najwszechstronniejszych osiągnięć na gruncie europejskim należy zaliczyć organizację wychowania młodego pokolenia przez system państwowy. U podstaw tej nowoczesnej edukacji była troska o język i rozwój kultury polskiej. Komisja Edukacji Narodowej nie ograniczała się tylko do rozwoju procesu dydaktycznego, lecz nabrała

³⁰    Komisja Edukacji..., s. 295-313.

³¹    J. Kamińska, I. Szybik, Idee wychowawcze Jeana-Jacques'a Rousseau w przepisach dla szkół Komisji Edukacji Narodowej, „Przegląd Filozoficzny-Nowa Seria" R. 21/2012, s. 273 i n.

19