5125071348

Kamila Pronińska

Pierwsze dwa czynniki wskazują, że prawdopodobieństwo konfliktu pojawia się tam, gdzie woda należy do zasobów deficytowych, a zapotrzebowanie na nią jest bardzo duże. Problem dotyczy zatem krajów z ubogą siecią hydrograficzną oraz znajdujących się w strefach niewielkich opadów atmosferycznych. Przyjmując za punkt odniesienia ilość wody przypadającą na jednego mieszkańca w skali roku, uznaje się, że w państwach, w których wielkość ta wynosi poniżej 1000 m³, występuje niedobór wody, podczas gdy wskaźnik poniżej 500 m³ oznacza jej brak²⁷. Ograniczony dostęp do źródeł wody pitnej, który zgodnie z szacunkami WHO dotyczy obecnie blisko 1,1 mld ludzi, staje się zatem podstawowym czynnikiem prowadzącym do napięć społecznych i konfliktów. Najczęściej przyjmują one wymiar wewnętrzny i toczą się między plemionami, lokalnymi społecznościami czy w skali narodu, między społeczeństwem i politykami oraz korporacjami. W przyszłości jednak konflikty o wodę mogą coraz częściej rozgrywać się na szczeblu międzynarodowym, głównie na obszarach, gdzie nieliczne, a częstokroć jedyne znaczące w danym regionie zbiorniki wodne - rzeki, jeziora, wody gruntowe - są dzielone między dwa lub większą liczbę państw. Podatność danego kraju na wikłanie się w tego rodzaju konflikt będzie zależała od co najmniej czterech czynników: stopnia niedoboru wody w regionie, zasięgu, w jakim zasoby wodne są dzielone między kilka państw, relatywnej wartości i znaczenia zbiornika wodnego dla państwa oraz dostępności alternatywnych źródeł świeżej wody²⁸.

Przykładowo, takimi newralgicznymi regionami, gdzie rzeka przepływająca przez terytorium kilku krajów jest źródłem konfliktów, są dorzecza Nilu, Tygrysu i Eufratu oraz Jordanu²⁹.

Wraz z dekolonizacją kontynentu afrykańskiego Nil zaczął przyciągać szczególną uwagę badaczy jako potencjalne źródło konfliktu. Ta najdłuższa

²⁷    Zgodnie z klasyfikacją Banku Światowego wśród państw, w których roczna ilość wody przypadająca na jednego mieszkańca utrzymuje się na poziomie poniżej 1000 m³, znajdują się: Algieria, Arabia Saudyjska, Egipt, Izrael, Jordania, Jemen, Libia, Maroko, Malezja, Syria, Tunezja, Zjednoczone Emiraty Arabskie. From Scarcity to Security: Averting a Water Crisis in the Middle East and North Africa, World Bank Washington DC 1995, s. 6-7. WHO zalicza do tego grona kolejnych sześć państw i przewiduje, że do 2050 r. liczba krajów, w których ilość wody per capita będzie wynosiła mniej niż 1000 m³ rocznie, wzrośnie do 39. Zob. także: A. Hoffman: The Connection: Water and Energy Security. Institute for Analysis of Global Security z 13 sierpnia 2004 r. - www.iags.org.

²⁸    P. Gleick: Water and Conflict: Fresh Water Resources and International Security. „International Security”, 1993, nr 1, s. 84-85.

²⁹    Tego typu miejscami są również dorzecza Indusu, Arnu Darii i Syr Darii, Kolorado, Dunaju, Kongo, Nigru, Okavango, Senegalu.

42

Sprawy Międzynarodowe, 2005, nr 3