ET9

6.1. Definicja i specyfika popytu turystycznego 79

Pierwsze dwa czynniki związane są z charakterem produktu turystycznego. Decydują o tym, że popyt turystyczny jest heterogeniczny, niejednorodny^{1 2 3}. Trzeci czynnik odnosi się natomiast do problematyki zaspokajania potrzeb człowieka.

Potrzeba jest to stan odczuwania braku czegoś (rzeczy, zjawiska, procesu), a zarazem czynnik uruchamiający funkcje motywujące do działań odpowiednio zmieniających ten stan. Wyrazem szczególnego sposobu zaspokojenia potrzeb są pragnienia. Na przykład potrzeba wypoczynku jest jedna, a sposobów jej zaspokojenia może być bardzo wiele - od oglądania telewizji, wyjścia do kina, teatru czy rozmów towarzyskich, po najrozmaitsze wyjazdy turystyczne. Pragnienia zmieniają się pod wpływem społeczeństwa (grupy społeczne, liderzy opinii), a także pod wpływem różnorodnych instytucji (rodzina, szkoła, kościół, korporacje).

Opierając się na powszechnie przyjętych klasyfikacjach potrzeb⁴, należy stwierdzić, że generalnie turystyka wiąże się z zaspokajaniem potrzeb wyższego rzędu. Niemniej jednak niektóre rodzaje turystyki mogą pojawiać się na niższych szczeblach hierarchii potrzeb człowieka, którymi są:

•    potrzeby biologiczne - niezbędne do utrzymania organizmu, przeżycia (turystyka zdrowotna, uzdrowiskowa),

•    potrzeby społeczne - potrzeba akceptacji poczynań ludzkich, wspólne działania (rodzaje turystyki związane z rozwijaniem kontaktów międzyludzkich),

•    potrzeby kulturalne - związane z zależnością człowieka od wytworów kultury materialnej i duchowej (turystyka poznawcza, kulturalna, krajoznawcza),

•    potrzeby wyższego rzędu, tzw. instrumentalne - związane z realizacją własnej osobowości (turystyka wypoczynkowa, luksusowa).

Specyfika potrzeb człowieka i ich złożony charakter uwidaczniają się poprzez takie cechy, jak:

•    nieograniczoność potrzeb (czas, liczba, przestrzeń),

•    ograniczoność możliwości zaspokojenia danych potrzeb,

•    różnice w intensywności ujawniania się poszczególnych grup potrzeb,

•    komplementarność potrzeb,

•    mała substytucyjność potrzeb,

•    następstwo ujawniania się potrzeb wyższego rzędu po zaspokojeniu potrzeb niższego rzędu.

Nieograniczony i rosnący - w miarę rozwoju cywilizacji - zakres potrzeb napotyka bariery zewnętrzne w postaci podaży, która w żadnym przypadku nie jest nieograniczona. W odniesieniu do turystyki dobrami ograniczonymi są walory turystyczne, które często mają charakter dóbr wolnych. Ponadto urzeczywistnienie przez nabywców zamiarów kupna może być odłożone w czasie, co może być spowodowane oczekiwaniem na możliwość urlopu, wakacje dla dzieci, albo też na odpowiednią ofertę, obniżkę ceny lub nowe warunki sprzedaży.

1

⁰ K. Naumowicz, Turystyka. Zagadnienia teoretyczne, skrypt dla studentów kierunku ekonomika

2

i organizacja obrotu towarowego i usług. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1990,

3

s. 236.

4

A.H. Maslow, Motivation and Personality, Harper and Row, New York 1954, s. 80.