5125071734

Drugą grupę reprezentują Stanisław Zarański (1817-1889), dydaktyk historii¹⁹, Maria Bielska, kierowniczka czteroklasowej szkoły żeńskiej we Lwowie²⁰, wymieniany już M. Janik, Kazimierz Króliński²¹ i ks. Walenty Gadowski²².

Co charakteryzowało owe opracowania? Generalnie rzecz ujmując, były one wzorowane na pracach niemieckich. Nie wynikało to jedynie z faktu, iż Galicja poddana była oddziaływaniu kultury niemieckiej, lecz także z tej przyczyny, iż w rozwoju historii wychowania jako dyscypliny naukowej dużą rolę odegrali Niemcy. Niemniej jednak zależność polityczna od zaborcy widoczna była nawet w tytułach prac. Jako przykład niech posłuży książka W. Seredyńskiego: Rys dziejów wychowania w biografiach i szkicach ze szczególnym uwzględnieniem szkoły ludowej w Austrii i w Polsce. Zarzut słabego wykorzystania literatury rodzimej (zbytniego wzorowania się na literaturze niemieckiej) został postawiony przez A. Karbowiaka także w stosunku do podręcznika Majchrowicza²³.

Kolejną wspólną cechą omawianych książek była podobna periodyzacja dziejów wychowania. Autorzy wyróżniali dwa okresy: przed wprowadzeniem chrześcijaństwa i chrześcijański. Jeżeli chodzi o sposób przedstawiania treści, dominowała narracja opisowa. W podręcznikach widoczna była przewaga historii powszechnej, w szczególności niemieckiej, nad rodzimą. Pewne różnicowanie treści wynikało m.in. z przeznaczenia określonej publikacji, a także z przyjęcia przez autorów określonych założeń. Przykładowo ks. W. Gadowski w swojej książce eksponował głównie rolę Kościoła w rozwoju oświaty, pomijając inne czynniki czy instytucje.

Oceniając wydawnictwa podręcznikowe do historii wychowania należy mieć na względzie okoliczności, w jakich one powstawały. Na ich treści wpływała bowiem w dużej mierze nie tyle znajomość powszechnych i rodzimych dziejów wychowania, ile

¹⁵    A. Łuczkiewicz, Szkolnictwo na podstawie historycznego rozwoju i zasad wychowania podług planu przepisanego dla seminariów nauczycielskich, Lwów 1872.

¹⁶    W. Seredyński, Rys dziejów wychowania w biografiach i szkicach ze szczególnym uwzględnieniem szkoły ludowej w Austrii i w Polsce dla użytku seminariów nauczycielskich polskich, Tarnów 1891. Pracę tę analizuje W. Szulakiewicz, Władysław Seredyński..., s. 125-129.

¹⁷    F. Majchrowicz, Historia pedagogii dla użytku seminariów nauczycielskich, wyd. 1, Drohobycz 1901, wyd. II, Lwów 1907.

¹⁸    F. Bizoń, Historia wychowania ze źródeł czerpana. Podręcznik pedagogiczny dla użytku seminariów nauczycielskich, nauczycieli i ludzi zajmujących się wychowaniem, wyd. I, Lwów 1913, wyd. II, Lwów 1920.

¹⁹    S. Zarański, Nowy organ dydaktyki według metody Bacona, Kraków 1882. Dorobek jego analizuje A. Kliś, Myśl pedagogiczna Stanisława Zarańskiego, Kraków 1986.

²⁰    M. Bielska, Historia pedagogii, wyd. 1, Lwów 1890, wyd. II, Gródek 1899. 54 K. Króliński, Zwięzły podręcznik historii pedagogii, Lwów 1907.

¹ K. Króliński, Zwięzły podręcznik historii pedagogii, Lwów 1907.

²²    W. Gadowski, Z historii pedagogii. Czasy od początku chrześcijaństwa do końca średniowiecza, Kraków 1889.

²³    A. Karbowiak, Franciszek Majchrowicz, Historia pedagogii dla użytku seminariów nauczycielskich, Drohobycz 1901, "Muzeum" 1903.

11