5513191200

którym Nawroczyński przeszedł od zabarwionej personalizmem pedagogiki ekspery--mentalnej do pedagogiki kultury¹⁴.

Pierwsza część dzieła zawiera nie tylko ideały kształcenia zgodne z pedagogiką kultury, ale także wskazania, jak można i należyje osiągać, czyli łączenie z elemen--tami procesu i tokiem dydaktycznego postępowania.

Część druga jest znacznie obszerniejsza i dzieli się na trzy działy:    uczeń,

nauczyciel i plan nauczania. Każdy z nich obejmuje bogate treści właściwe dla tytułu całej części:    Uczenie się i nauczanie, ale ujęte one zostały z trzech istotnych stron

decydujących o właściwej realizacji procesu dydaktycznego.

Pierwszy rozdział w dziale Uczeń stanowi naturalną kontynuację tematyki z częś-’ ci poprzedniej i przedstawia problemy dorabiania się struktury duchowej, rolę i dynamikę zainteresowań, kształcenie jako pracę i realizację zasady szkoły pracy. Stanowi on połączenie celów kształcenia z zainteresowaniami, motywacją i własną aktywnością edukacyjną uczniów. W rozdziale następnym charakteryzuje autor umysłowość ucznia i ukazuje jego aktywność poznawczą na podstawie spostrzeżeń i przeżyć, co uzasadnia rozwinięcie zasady poglądowości i jej związków z werbaliz-mem. W dwu rozdziałach przeznaczonych na charakterystykę ucznia ukazał Nawroczyński podstawowe elementy istotne w procesie uczenia się i zaakcentował emocjo--nalną oraz intelektualną aktywność uczących się oraz przedstawił rolę zainteresowań, przeżyć i spostrzeżeń w uczeniu się, jako procesie zgodnym z założeniami nauczania kształcącego.

Dalsza część to trzy rozdziały przedstawiające działalność nauczyciela, czyli nauczanie dla rozwijania uczenia się. Nawroczyński wprowadza do dydaktyki te dwa procesy: uczenie się i nauczanie jako wzajemnie powiązane i stanowiące podstawę nowoczesnego procesu kształcenia i nowoczesnej dydaktyki. Omówiwszy uprzednio formy aktywności uczniów przedstawia rolę nauczyciela w tym procesie jako organi--zatora i kierownika procesu kształcenia i wychowania opartego na samodzielnej pracy uczniów. Aby to dobrze czynić, nauczyciel powinien przygotować się do swych zadań, właściwie prowadzić lekcje i nauczać uczniów, jak się uczyć. Są to trzy kolejne zagadnienia, w których przedstawieniu łączy autor wcześniej wskazane ideały ze wskazaniem właściwej ich realizacji na lekcji, wymagającej uwarunkowań w odpowiednim przygotowaniu nauczyciela i nauczaniu uczniów form oraz metod samodzielnej aktywności poznawczej.

Dalszym rozwinięciem tego zagadnieniajest omówienie form nauczania: podają--cych i poszukujących oraz indywidualnych i masowych. Są to propozycje procesu nauczania i jego organizacji. Istotę procesu rozwija w kolejnym rozdziale, oma--wiając tok nauczania i przyjmując za Herbartem jego stopnie formalne jako stadia, przez które uczeń musi przejść, aby opanować przeznaczony dla niego materiał

B Nawroczyński, Polska myśl pedagogiczna. Jej główne linie rozwojowe, stan współczesny i cechy charakterystyczne, Lwów-Warszawa 1938, Książnica-Atlas, s. 260.