7133531440

Nr 4 Dostosowanie środowiska pracy dla osób niepełnosprawnych 495

z uszkodzeniem narządu ruchu, a także niepełnosprawność psychiczną i intelektualną. Potrzeby tych grup bowiem różnią się znacząco w zakresie przystosowania środowiska pracy. Dla osób niepełnosprawnych ruchowo polega ono głównie, choć nie jedynie, na modyfikacji pewnych fizycznych aspektów tego środowiska. Z kolei miejsce pracy dla osób z niepełnosprawnością intelektualną i psychiczną wymaga przede wszystkim dostosowania społeczno-organizacyjnych aspektów pracy do możliwości tych osób.

OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ NARZĄDU RUCHU

Niepełnosprawność wynikająca z dysfunkcji narządu ruchu

Światowa Organizacja Zdrowia dzieli uszkodzenia narządu ruchu na trzy grupy (8):

1.    Uszkodzenia i braki w anatomicznej strukturze ruchu, spowodowane urazami lub amputacjami, które mogą dotyczyć jednej lub więcej kończyn.

2.    Zaburzenia czynności motorycznych spowodowane chorobami neurologicznymi w postaci porażenia (całkowite zniesienie czynności ruchowych) lub niedowładu (częściowe zniesienie czynności ruchowych). Trzy formy porażenia lub niedowładu to: hemiplegia (dotyczy jednej strony ciała), paraplegia (porażenie kończyn dolnych) oraz tetraplegia (porażenie wszystkich czterech kończyn).

3.    Deformacje narządów ruchu, takie jak brak niektórych elementów narządu ruchu, nieprawidłowo ukształtowany element narządu ruchu (np. zbyt długa kończyna dolna, płaskostopie, skolioza), a także deformacje w postaci zesztywnienia stawów, kręgosłupa, zaniki mięśni itp.

Z punktu widzenia poradnictwa zawodowego rozpatruje się zwykle dwie główne grupy dysfunkcji narządu ruchu - dysfunkcję kończyn górnych i kończyn dolnych (9,10). Każda z tych grup bowiem ma inne problemy zawodowe i inne potrzeby w zakresie przystosowania środowiska pracy.

Niepełnosprawność związaną z dysfunkcją kręgosłupa lub stawów, ze względu na zróżnicowane ograniczenia osób nimi dotkniętych, należy na ogół rozpatrywać bardziej indywidualnie. Pełna ocena możliwości zawodowych osób z tymi dysfunkcjami jest trudna, ponieważ ich stan zdrowia oraz możliwości zawodowe mogą się szybko zmieniać, tak jak to się dzieje np. w reumatoidalnym zapaleniu stawów albo zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa (11).

Przystosowanie środowiska pracy do potrzeb pracowników z uszkodzeniem kończyn górnych

Główny problem pracowników z uszkodzeniem koń czyn górnych to utrudnienia i ograniczenia w wykony waniu czynności: chwytania, manipulowania palcami ściskania, sięgania, podnoszenia i pchania, które s; potrzebne do wykonywania różnych zadań zawodo wych. Dotyczy to zwłaszcza zadań, które wymagaj; wysokiej sprawności manipulacyjnej, czyli dokładnego płynnego, precyzyjnego, skoordynowanego, ale także szybkiego wykonywania ruchów i czynności dłońm i całymi kończynami. Ograniczenia zawodowe osól z uszkodzeniem kończyn górnych zależą przede wszyst kim od zakresu i postaci uszkodzenia. W przypadku uszkodzenia tylko jednej kończyny górnej możliwości zawodowe są większe niż w przypadku uszkodzenia obu kończyn.

Osoby z uszkodzeniem jednej kończyny mają możliwość wykonywania wielu czynności zawodowych kończyną sprawną oraz ewentualnego wspomagania się kończyną uszkodzoną, która jest zaopatrzona w protezę lub w indywidualnie dobrane aparaty ortopedyczne. Urządzenia te wspomagają, stabilizują lub podtrzymują niesprawną lub nie w pełni sprawną kończynę. U osób z amputacjami trudności i ograniczenia zależą od stopnia jej uszkodzenia (11,12). Uszkodzenie palców, zwłaszcza kciuka, pozbawia daną osobę możliwości wykonywania ruchów chwytnych (chwytania przedmiotów). Z kolei amputacja całej ręki, przedramienia lub ramienia powoduje całkowite zniesienie ruchów kończyny.

W najtrudniejszej sytuacji pozostają jednak osoby z uszkodzeniem obu kończyn górnych, u których czynności manipulacyjne są całkowicie zniesione lub w znacznym stopniu ograniczone. Ustalenie możliwości zawodowych osoby z tego rodzaju uszkodzeniem wymaga indywidualnej oceny, w tym oceny możliwości usprawnienia kończyn przez zastosowanie odpowiedniego sprzętu ortopedycznego (protez, aparatów ortopedycznych itp.).

Ograniczenia manipulacyjne osób z uszkodzonymi kończynami górnymi mogą być jednak w pewnym stopniu kompensowane przez przystosowanie stanowiska pracy, które może umożliwić, ułatwić lub usprawnić wykonywanie niektórych ruchów i czynności. Generalną zasadą jest, że urządzenia na stanowisku pracy powinny być przystosowane do rodzaju dysfunkcji, czyli powinny wspomagać chwytanie, zaciskanie, obracanie i naciskanie.