7133531446

Nr 4 Dostosowanie środowiska pracy dla osób niepełnosprawnych 501

W fazie depresji występuje obniżenie nastroju. Z kolei w fazie maniakalnej pojawiają się różne stopnie podniecenia, radości i wesołości bez specjalnego powodu. Przy nasileniu się objawów manii może dojść do zaburzenia świadomości, połączonej ze zniesieniem orientacji w czasie, miejscu i otoczeniu.

Oprócz chorób psychicznych występują również lżejsze postacie zaburzeń psychicznych, czyli zaburzenia osobowości, a wśród nich np. osobowość paranoiczna, osobowość schizoidalna, osobowość chwiejna emocjonalnie, osobowość z cechami antysocjalnymi, osobowość histeryczna, anankastyczna, lękowa i zależna (24,25). Zaburzenia osobowości mają negatywny wpływ na funkcjonowanie człowieka w codziennych sytuacjach życiowych, szczególnie w sytuacjach społecznych, ale często nie mają większego wpływu na wykonywanie samych zadań zawodowych. Mogą jednak utrudniać funkcjonowanie społeczne i przejawiać się w formie niewłaściwych zachowań w stosunku do innych pracowników.

Przyczyny większości zaburzeń psychicznych są nieznane lub nie do końca poznane. Za najważniejsze czynniki wywołujące te choroby uważa się czynniki genetyczne, defekty odpornościowe, deficyty i dysfunkcje mózgu z powodu urazu czaszki, po chorobach zapalnych ośrodkowego układu nerwowego, w następstwie zatruć, uzależnienia od alkoholu, narkomanii itd. oraz czynniki środowiskowe - zaniedbania, trudne warunki życia czy traumatyczne wydarzenia w życiu danej osoby.

Chociaż wiele osób z zaburzeniami psychicznymi reprezentuje bardzo wartościową grupę pracowników, są one w pierwszej kolejności zwalniane i najmniej chętnie zatrudniane, o czym świadczy fakt, że ok. 84% osób z rozpoznaniem choroby psychicznej jest niezatrudnio-nych (22). Dla wielu z nich praca zawodowa może mieć charakter terapeutyczny i rehabilitacyjny, pozwalający na powrót do normalnego funkcjonowania i łagodzący objawy patologiczne. W ocenie samych chorych aktywność zawodowa jest synonimem zdrowia lub „zdrowienia” psychicznego (25). Także wyniki programów opieki psychiatrycznej dowodzą, że najlepsze efekty przynosi rehabilitacja tych osób połączona z pracą (26).

Przystosowanie środowiska pracy

do potrzeb pracowników z zaburzeniami

psychicznymi

Ponieważ choroby psychiczne mają charakter dynamiczny - podlegają różnym i częstym zmianom - trudno jednoznacznie i kategorycznie odpowiedzieć na pytanie dotyczące możliwości zawodowych osób z tymi problemami. Każdy kandydat do zatrudnienia musi być indywidualnie oceniany pod względem możliwości wykonywania pracy zawodowej. Wśród osób z zaburzeniami psychicznymi można spotkać osoby bez specjalnych kwalifikacji zawodowych i doświadczenia zawodowego, które po dłuższym okresie leczenia i rehabilitacji w różnych placówkach chcą być aktywne zawodowo. Są także osoby, które wcześniej pracowały, ale u których pojawiły się zaburzenia psychiczne - po dłuższym okresie leczenia i rehabilitacji w różnych placówkach chcą one wrócić do normalnego zatrudnienia w swoim macierzystym zakładzie pracy. Wśród zatrudnionych z zaburzeniami psychicznymi są także osoby w trakcie leczenia, które pracują bez długich okresów zwolnień chorobowych, a także takie, które mogą pracować tylko w warunkach chronionych. Zatrudnienie w zakładach pracy chronionej może stanowić dla nich etap przejściowy do zatrudnienia w zwykłych zakładach pracy. Pracownicy z zaburzeniami psychicznymi lub byli pacjenci psychiatryczni w zasadzie nie wymagają specjalnych zmian w fizycznym środowisku pracy. Kolosalne znaczenie ma natomiast dla tych osób stworzenie im przyjaznego społecznie środowiska pracy, które wyraża się w pozytywnej postawie kierownictwa i współpracowników wobec tych osób. Postawa ta powinna się przejawiać tolerancją, życzliwością oraz gotowością do udzielania pomocy osobie z zaburzeniami psychicznymi, zawsze wtedy, kiedy jej potrzebuje.

Ponadto pracownicy po dłuższym okresie absencji chorobowej spowodowanej koniecznością leczenia mogą stracić zdolność wykonywania dotychczasowej pracy, zwłaszcza w zakresie wypracowanych nawyków i form zachowania się w sytuacjach zawodowych. W takim przypadku potrzebny im będzie określony czas na przystosowanie się do ponownego podjęcia pracy w swoim zakładzie. Mogą także wymagać pewnych zmian organizacji pracy, które dadzą im możliwość odzyskania pełnej gotowości do wykonywania dawnych zadań zawodowych. Zmiany te obejmują także osoby nowo zatrudniane i mogą dotyczyć:

dotychczasowego zakresu zadań zawodowych, stosowania elastycznych godzin pracy, stopniowego zwiększania godzin pracy w ciągu dnia i dni pracy w ciągu tygodnia,

szczególnego wsparcia ze strony kierownictwa i zespołu pracowniczego.

Podobnie jak w przypadku osób niepełnosprawnych intelektualnie od pracowników z zaburzeniami psychicznymi nie można wymagać wykonywania za-