7133531444

Nr 4 Dostosowanie środowiska pracy dla osób niepełnosprawnych 499

Przystosowanie środowiska pracy

do potrzeb pracowników z niepełnosprawnością

intelektualną w stopniu głębszym

Do osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębszym należą osoby z orzeczeniem o umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności (17,20). Charakteryzują się one obniżeniem sprawności procesów umysłowych w dużo wyższym stopniu, niż to ma miejsce w przypadku lekkiego stopnia niepełnosprawności. Mogą mieć więc duże trudności w spostrzeganiu, interpretowaniu oraz rozumieniu zjawisk i zdarzeń występujących w otoczeniu, uczeniu się i zapamiętywaniu nowych informacji, a także niewielkie umiejętności korzystania z tych informacji. Zdarzają się także poważne deficyty w zakresie dłuższej koncentracji uwagi na określonych bodźcach zewnętrznych. Praktycznie osoby te nie są zdolne do samodzielnego podejmowania poważniejszych decyzji, oceny i wyciągania wniosków z określonych sytuacji, planowania swoich działań i rozwiązywania problemów życiowych. Mogą mieć również trudności w porozumiewaniu się z otoczeniem, w rozumieniu tego, co się do nich mówi, oraz w słownym przekazywaniu swoich potrzeb, życzeń i pytań. Konsekwencją tych trudności mogą być problemy w przystosowywaniu się do wymagań życia codziennego, zawodowego i społecznego.

Poza wspomnianymi wyżej ograniczeniami poznawczymi niektóre z tych osób mogą charakteryzować się także niskim poziomem rozwoju ruchowego - niską sprawnością wykonywania czynności manipulacyjnych i lokomocyjnych. W takim przypadku są one w stanie opanować tylko bardzo podstawowe czynności zawodowe, które pozwalają na wykonywanie prostych i nieskomplikowanych zadań zawodowych w ramach niektórych zawodów fizycznych.

Osoby z niepełnosprawnością intelektualną głębszego stopnia mogą także mieć problemy z rozumieniem sytuacji społecznych związanych z dyscypliną w pracy oraz przyjętymi normami zachowania.

Wiele osób ze znaczną niepełnosprawnością intelektualną może być zatrudniona na otwartym rynku pracy. Mogą one wykonywać nieskomplikowane czynności i zadania zawodowe, takie jak cięcie różnych materiałów, montaż elementów czy pakowanie. Możliwe są też niektóre prace usługowe, różne prace pomocnicze w zakładach gastronomicznych, prace związane z utrzymywaniem zieleńców miejskich, utrzymaniem porządku i czystości w różnych instytucjach, prace pomocnicze w placówkach opiekuńczych i leczniczych dla ludzi w podeszłym wieku i przewlekle chorych, a również prace rolnicze, szczególnie związane z hodowlą zwierząt (14).

Osoby z głębszą niepełnosprawnością intelektualną stanowią grupę osób niepełnosprawnych, które są najczęściej obejmowane specjalną formą zatrudnienia - tzw. zatrudnieniem wspomaganym. Polega ono na zaangażowaniu w proces aktywizacji zawodowej osoby nazywanej trenerem pracy (asystentem pracy). Jego zadanie rozpoczyna się od znalezienia pracodawcy, który będzie gotowy przyjąć do pracy osobę głębiej niepełnosprawną intelektualnie. Następnie rolą trenera pracy jest doradzanie pracodawcy, jak rozwiązywać problemy związane z zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej intelektualnie w stopniu głębszym. Współdziałanie trenera z pracownikiem i pracodawcą jest intensywniejsze w początkowym okresie zatrudnienia, a następnie stopniowo redukowane. Kończy się, kiedy pracownik osiąga samodzielność w wykonywaniu przydzielonych mu zadań zawodowych, a pracodawca jest zadowolony z jego pracy.

Podstawową zasadą zatrudniania osób z głębszą niepełnosprawnością intelektualną jest skrupulatne dobranie rodzaju i zakresu zadań oraz czynności zawodowych do możliwości psychofizycznych tych osób. Jeśli prace okazałyby się zbyt trudne, czyli zbyt obciążające psychicznie lub fizycznie, osoby z głębszą niepełnosprawnością intelektualną mogłyby szybko stracić motywację do pracy. Ponadto ważne jest, żeby początkowo zlecać osobom z głębszą niepełnosprawnością intelektualną pracę, która ogranicza się do jednego lub dwóch zadań, wykonywanych rutynowo w tej samej formie i miejscu. W miarę uzyskiwanych postępów liczbę zadań można zwiększać, a także zmieniać warunki pracy, tzn. zlecać wykonywanie zadań w różnych miejscach, co wymaga samodzielnego przemieszczania się po zakładzie.

Bardzo istotną kwestią jest także wymiar godzin pracy. Początkowo osoby z głębszą niepełnosprawnością intelektualną można zatrudniać w niepełnym wymiarze godzin o określonych porach dnia i kilka razy w tygodniu. W ten sposób będą one stopniowo przystosowywać się do obowiązku wykonywania pracy. Należy także zapewnić tym osobom określone przerwy pracy na odpoczynek.

Osoby z głębszą niepełnosprawnością intelektualną mogą także wymagać pewnego przygotowania do funkcjonowania społeczno-organizacyjnego w zakładzie pracy. Jest ono rozumiane jako przestrzeganie obowiązujących zasad i zwyczajów, systematyczne wykonywanie pracy, utrzymanie porządku na stanowisku pracy, punktualność w przychodzeniu do pracy, przestrzeganie