4672948914

SCI.\<;A liceum

Ważny jest również dla programu Mickiewicza postulat odkrywania nowych, niezbadanych do-lad sfer i wartości:

„Tam sięgaj. gdzie mrok nie siego:

Lont. czego rozum nie złomie".

Dla młodych otwarty jest świat pełen marzeń, nadziei, planów na przyszłość. To właśnie młodość jest potęga, będącą w stanic czynić cuda. przenosić góry. tworzyć ..rajsko dziedzinę ułudy", ruszyć ziemska bryłę ..: /tosod kwiatu". W święcie młodych nic ma mowy o samotności. Poeta wzywa wszystkich do zjednoczenia się i wspólnego wysiłku w dt|/cniu do szczęścia.

Tylko razem, zjednoczeni, wspólnymi siłami młodzi mogą osiągnąć zamierzony cel - ruszyć z posad bry łę świata i pchnąć ja na now e tory. Jest to jednocześnie zapowiedź nowego porządku, powszechnego ładu i szczęścia. Aby to osiągnąć, potrzeba wielkiego zapału, a nawet szału działania, bez oglądania się na trudności i niebezpieczeństwa, jakie ntoga czyhać po drodze. Niebezpieczeństwem i przeszkoda będzie na pewno świat ludzi starych. To świat ludzi przeżytych, bez perspektyw, świat, w który m zamroczeni wiekiem starcy nic dostrzegają wokół siebie żadnych wartości. Każdy z nich jest egoista zajętym swoimi własnymi, przyziemnymi i błahy mi sprawami.

W tym święcie dominują ciemnota, zacofanie, egoizm. Starzy nic pasuja już do zmieniającego się świata, przestali do niego przynależeć. Ich ziemia to:

„Obszar gnuśności zalany odmętem - (...) wody trupie".

Żyją to. a raczej wegetują. Zaskorupiałe, osamotnione płazy, same sobie „sterem, żeglarzem, okrętem". Z przeszkodami tymi trzeba walczyć, trzeba je pokonać, ponieważ nagroda jest blisko, na w yciągnięcie ręki. Tak jak Herakles, który będąc ..dzieckiem w kolebce" pokonał Hydrę, a później dokonał wielu wspaniałych czy nów, zasługując sobie ty m samy m na nieśmiertelność. Młodzi ludzie mogą stworzyć nowy. lepszy świat:

„ Witaj, jutrzenko swobody.

'/kutwienia za tolut słońce!".

Oda do miotlaści swa forma wyraźnie nawiązuje do gustów i reguł artystycznych klasycy zmu. Idee. które sa w niej zawarte, zbliżają utw ór do oświeceniowego programu poszerzania stanu wiedzy i ciągłego wzbogacaniu rozumu, kultu w iary w człow ieka oraz postulatów w alki z przesadami i ciemnota. Po raz pierwszy jednak w polskiej poezji pojawiła się tak w ielka siła uczucia oraz potęga w yrazu artystycznego, co powoduje, że Ode do młodości należy traktować jako utwór otw ierający nowe. romanty czne hory zonty i sposoby pojmowania świata.

Ballady i romanse

CZAS I MIKJSCK POWSTANIA: Ballady i romanse powstały na początku lat dwudziestych XIX w. i weszły w skład pierwszego tomu Poezji Adama Mickiewicza, który ukazał się w czerwcu 1822 roku w Wilnie. Poezje rozpoczyna krótka rozprawa O poezji nmutntyezncj oraz wiersz. Pierwio• snek, będący wyrazem obaw młodego poety o przyjęcie i zrozumienie jego wierszy.

BALLADY I ROMANSE JAKO MANIFEST IDKOWY: Ballady i romanse do dzisiaj uważane sa za manifest Romantyzmu polskiego oraz za określenie się ideowe i artystyczne samego Mickiewicza. Był to rów nież polemiczny głos poety w sporze romanty ków z klasykami, którzy nic uznawali pozarozu-mowej. opartej na w ierzeniach prostego ludu koncepcji w spółistnienia dwóch światów: żyw ych i umarłych. realnego i metafizycznego.

Ballady i romanse sa dowodem jednoznacznego przekonania Adama Mickiewicza o wyższości poznania pozarozumowego. romantycznego nad poznaniem naukowym i czysto empirycznym.

ŻRODł.A ITWOROW: Poszczególne utwory, wchodzące w skład cyklu Ballad i romansów. opierają się w ogromnej mierze na wierzeniach prostego ludu i podaniach krążących wśród gminu. To właśnie „wieść gminna", ludowa fantastyka i ludowy pogląd na świat stały się dla Mickiewicza przebogatym źródłem motywów i tematów, jakie wykorzystał w swych balladach.

CHCIIY HAI.I.ADY JAKO GATUNKI): Dokonany przez Mickiewicza wybór ballady jako gatunku literackiego dla utworów, w który ch poeta ukazał swój program, był bardzo wymowny. O ile oświecenie respektowało, zgodnie z estetycznymi gustami klasycyzmu, gatunki ..czyste*’, takie jak odo, lisi, satyra czy bajka, o lylc romantyzm, preferując gatunki mieszane, zrywa z gatunkowa jednolitością- Ballada stoi na pograniczu epiki, liryki i dramatu - jej podstawową cechą jest synkrety/m, czyli pomieszanie rodzajów i gatunków literackich.

Posiada charaktery styczną dla epiki fabuły, zawierającą zw ykle momenty tajemnicze i zagadkowe, zdominowaną przez jedno wy raziście zarysowane zdarzenie. Cechują ją także epicka narracja, w wysokim stopniu subiektywna, z częstymi partiami dialogowy mi (cecha dramatu) oraz. silnie stypizowane postacie wprowadzonych do utworu bohaterów, odznaczających się zwykle jakąś uwypukloną cechą charakteru. Jednak układ stroficzny oraz nastrojowość są cechami charaktery sty czny mi dla liry ki.

CKCHY BALLAD: Mickiewicz, pisząc btilimly, oparł się na w ierzeniach i podaniach ludowych. Znalazło to odbicie w cechach artysty cznych i stylistycznych charaktery stycznych dla „wiekigmin-itej~: we współistnieniu, bezustannym przenikaniu się dwóch światów - .świata ludzi żywych, realnego. zwykłego ze światem poiiadnaturulnym, pełnym tajemniczych zjaw. upiorów, duchów ludzi zmarłych.

U Mickiewicza bardzo ważne jeM również, sięganie do opisów krajobrazu, przyrody, które wytworzyć mają szczególny nastrój niepokoju, grozy, tajemniczości.

Wiara ludzi prosty ch to rów nież proste i jednoznaczne nakazy moralne i etyczne, to przekonanie

0    tym. że nie ma zbrodni bez kary . zły czyn zostanie kiedyś ukarany i każdy zbrodniarz poniesie konsekwencje swego postępowania.

Romantyczność

Gatunek literacki: ballada (gatunek mieszany synkretyczny)

Ballada ta została uznana za wy raz arty stycznych i ideowych przekonań poety. Rimuntlyeznoie jest wręcz modelowym przykładem ballady jako gatunku literackiego: fabuła jest tu wyrazisto, narrator obecny, bohaterów ic jasno określeni. Cały utwór epatuje wręcz tajemniczością, niesamow i-tością. a nawet grozą.

Rontantycznaść została uznana za utwór programowy polskiego Romantyzmu przede wszystkim ze względu na swoją treść. Stanowi ona bow iem zapowiedź tematów i problemów, jakie od tej pory na stałe zadomowią się w literaturze epoki i zdecydowanie ją zdominują. Można uznać, że R»-numtyeznołe stała się poniekąd drogow skazem literackim, ideowym i normatywny m dla cały ch rzesz polskich (i nic tylko) romantyków. Utwór bardzo mocno związany jest z ludowymi wierzeniami

1    fantasty ką. Jest to bowiem opow iedziana krótko historia, która ma swe korzenie w podaniach na temat wierzeń prostego, wiejskiego ludu.

Całość wy raźnie dzieli się na dwie części. Pierwsza z nich to opowiadanie o obłąkanej wiejskiej dziewczynie. Karusi. która przed laty straciła ukochanego, natomiast część drugą stanowi polemika narratora (z którego zdaniem zgadza się Mickiewicz) ze starcem, czyli klasykiem odrzucającym wszystko to. czego nie da się dowieść rozumow o i naukowo uzasadnić.

Karasia po śmierci narzeczonego. Jasia, popadła w obłęd. Błąka się teraz wśród ludzi, szukając ukochanego i głęboko wierząc, że zmarły ciągle jest przy niej, że wystarczy tylko wyciągnąć rękę. aby go dotknąć. Karasia widzi swego kochanka obok siebie, rozmawia z nim. śmieje się do niego i płacze. Wiara Karasi w to. że Jaś kocha ją nawet po śmierci, że choć umarł i przestał należeć do ziemskiego świata, nadal może być z nią razem, jest niezwy kle istotna dla ludowego przekonania o związku między dwoma światami. Jest to wiara w to. że pomiędzy światem ludzi zmarłych a światem ludzi żywych istnieje łączność, że te dwa światy przenikają się wzajemnie, współistnieją. Tak w ięc duchy mogą kontaktow ać się z ży wy mi, w ierzy w to prosta dziewczyna, wierzy w to cały wiejski lud. Poeta podziela tę wiarę, mówiąc:

../ ja to słytZf. i ja luk wierze".

109