39560

2)    rozkłada rzeczy na częśd: bo. co jest złożone, jest również dla niego nieuchwytne. Złożone rzeczy i wydarzenia rozkłada na części i potem je z części tych składa z powrotem; wtedy dopiero stają się dla niego przejrzyste.

3)    upraszcza rzeczy i ujednostajnia je. Rzeczy bowiem mają bardzo wiele własności i umysł nie może objąć wszystkich, część ich pomija i ujmuje tylko niektóre. Pomija zwłaszcza te. które sa rzeczom swoiste, zestawiając te. które sa wielu rzeczom wspólne. Na tej drodze tworzy pojęcia. W pojęciach zawarte są jedynie wspólne własności izeczy, np. w pojęciu "człowiek" własności wszystkich ludzi, w pojęciu "drzewa" - własności dębów, sosen i brzóz.

4)    kwalifikuje rzeczy, czyli ujmuje je ilościowo.

5)    mechanizuje rzeczy. Co jest żywe. samorzutne, twórcze, tego nie może uchwycić - i pomija.

Nauka ze świata czyni mechanizm.

6)    relatywizuje rzeczy. Każdą rzecz określa się w nauce w stosunku do innych; a przez to traktuje się je jako zależne, względne.

Intelekt nie jest zdolny do poznawania rzeczywistości: jest bowiem sztywny, ma swe formy stałe, swoje gotowe pojęcia i musi ja w tych pojęciach zmieścić. Przekształca przez to rzeczywistość na swoją modłę, ujmuje ja schematycznie i stereotypowo. Gdy spotyka nowe zjawisko, to sprowadza je do znanych, zamiast szukać jego odrębności. Dlatego intelektualna, pojęciowa wiedza nigdy nie jest odtworzeniem rzeczywistości. Może byc co najwyżej jej znakiem, symbolem.

W ten sposób przedstawiciel intelektu wyrzekał się intelektu. Właśnie intelektem przeprowadzał krytykę intelektu.

Był przeciwnikiem intelektualizmu: jeśli w ogóle posiadamy wiedzę, to nie dzięki intelektowi.

Był przeciwnikiem racjonalizmu: jeśli istnieje kryterium prawdy, to w każdym razie nie jest nią racjonalność.

W konsekwencji był również przeciwnikiem scjentyzmtu bo nauka operuje właśnie intelektem i racjonalnymi kryteriami.

Jego stanowisko było podobne do pragmatyzmu Niemniej jednak między Jamesem a Bergsonem zachodziły istome różnice: pragmatyści kładli nacisk na to, że postawa praktyczna umysłu umożliwia poznanie a Bergson na to, że je deformuje. Pragmatyści nie dopuszczali myśli, by mogło isuiieć inne poznanie niz uwarunkowane praktycznie, Bergson zaś właśnie szukał poznania innego, lepszego, praktycznie nie trwa run kowanego.

Intuicja. Od wieków toczył się spór między racjonalistami a empirystami. Jedni ze stanowiska poznania rozumowego krytykowali zmysłowe inni ze stanowiska zmysłowego krytykowali rozumowe. Bergson wystąpił przeciwko jednemu i drugiemu poznaniu. Twierdził, że mają podobną naturę i podobne wady. Te wspólne wady były dla niego wadami intelektu: on bowiem nie tylko wytwarza myśli, ale także kieruje postrzeżeniami.

Bergson twierdził, że nie jesteśmy zmuszeni do opierania naszej wiedzy na intelekcie. Możemy posługiwać się intuicją. Na tej tezie kończyła się negatywna, krytyczna część filozofii Bergsona i zaczynała pozytywna.

Intuicja była pojęciem używanym przez Kartezjusza, Leibniza. Locke a. Ale Bergson pojmował ją inaczej. Kattezjusz był przekonany, że intuicją ujmuje prawdy oczywiste, proste, ogólne i abstrakcyjne. Bergson zas twierdził, że właśnie najbardziej złożoną konkretną rzeczywistość. Kartezjusz twierdził, że intuicyjnie znamy wieczystą zasadę sprzeczności i niezmienne pewniki matematyczne. Beigson zaś, że żywe istoty i zmienne wydarzenia. A więc co innego rozumiał przez "intuicję" - rozumiał przez nią bezpośrednią znajomość rzeczy i wydarzeń.