5020058136

1. Charakterystyka okresu

Do kenta irwanea monarchii ssaioowej rozwój ftwn ustrojowych państwa polskiego i.ic pdhirgat od form lisirtijowycli innych państw europeyskich. Cc-•»clivtku XV w suw % bardzo widocznym asynchronizm rozwoju ustrojowego Polski i Europy /urhodniuj. W wyniku uzyskania przez yzłaehse polską niezwykle szerokich przywilejów, Polska zjrctJflst kn sbsohnmrowi, pik gdzie indziej. ponda w kienmku specyficzne: formy ustrojowej - rzeczyoospoliiei szlacheckiej

Ta nowa forma ustrojowa trwa właściwie aż po 11791 r kiedy lo Konsiym- n 3 maja wprowadzono w Polsce model ustrojowy monarchii fconstytucyjne| Ponieważ ledffck 1J4Zenie do reform, których elektem była caz konstyrucia nasiliło się

w Pt>l.v.-<- w początkach doby rozbiorów, wiec okres rzecz.ypiditej .szladtccklei zamykamy na roku 1763, końcu epoki saskkJJ

Cerli-.i charakterystyczną całego nkteso fest dumimit.6 s właściwie wszech władza, nitnegn tylko stanu, stanu s/ńuihwku^o. Do koAui XVI w..a nawet dn potowy wieku XVII można mówjtf n władzy całego sram: sziaclieckiega tzn jego pcłmjpraWriych członków- szlachty osiadłej (poScsjonatfiwi, siad leż. wyodrębnili sic podokre? demokracji szlacheckiej, od połowy xvti w przewagę polityczna w państwie zyskuje rttjlłogaiyzj gnij u sianu szlacheckiego, magna teri* ona tó pr/.cjimrfi! w .■moje nęci* ciężar wfetdzy w państwie. Me zmienił się wpraw-tkif formiiŁnic ustrój polityczny, 3m społeczny, zmienił sic mlnak kiąg nstjb decydujących e> życiu potirycznym kraju. Sąd J«* mówimy o kolejnym podiikiteie dziejach naszego ustroju - oligarchii magnackiej.

W porzijtfcach okresu szlachta dązyja przede wszystkim do umocnienia swej pozycji zdobyte; dzięki prżywjte|cnri z okresu nmnurdin Sianowej. Reałiktijąi: len cci Marata >h- wyeliminować całkowicie mJcs/czdiisrwo 7. wdziali: w życiu poziycz-mni i w snosńh pdry podporządkować sobie chłopów usiacdycli rui jej gruntach Szlachto dążyła także do odahtenu ■ dr magnaterii ifeułjątc iuz to w sojuszu momrrha: Kazimim^gklłoitczyk, Zygmunt August), juz to przeciwko władcom popierającym górne warstwy stanu >zlsu;txa:l<ic^p lian Oli>r.n:bl Zygmunt 1), sukersy w tej wuk i pojawja.ią się na początku XVI w. Wedy to na mocy konstytucji nihil nowi z 150.5 1 i>:l*a poseMa /dobyta ttiwnor/tdnt: .-•laiKwisko w zakresie stanowieni* praw z magnackim senatem 1 z królem Szczególnie duże sukcesy uStjgnelJ szlachta w laiacJi łiO-tydl I TtHych XVI w Wtedy lo <y».-Cifiwn przynaj-mn>e| ratsiUżuwany zosial prugnuu cga?kw:|i dóbr i praw. będący przecież progni-meffi średniej szlachty i Igtlnltow.mn iMiwf/.a: wolność religijną l.i ATJ. r i; dokona no ściślejszego zespolenia Prus Królewskich z Korci u I diipsowriylżcirao do unii fC.iłnei z łatwi tl%9 1.1. untwule/namo szlachtę od jsjtluwrmiwa królewskiego il=-^T«r wsposóbistotnyograniczono wbcfc*królewskaw»lmelekcja .• W 1573* w artykułach henrykowskictl y.órnmkwara; pcalsuiwowc zasiliły nabojowe r/cc-zypospołltrj e/Jachrckicj. a itnykuły* tc. jako prawni fundamentalne. musiały być połwieriizjUK przez każdego elekta i sfcrh sic- prawami sułyml.

Od schyłku XM wzamtust się powoli ponowny wzrost znaczenia magtuteri. Na wcielonych do Korony terytoriach Ukrainy powstają olbrzymie Imyfuńdsa magnackie, a magnateda polska uzyskała potężnego sojusznika w szybko połom żującej się majpiaieril limwsko-mskicj od połowy Wił w kiedy szlachta średnia długo me mogi: podnieść sic z rubiy ekonoruicaiej sptwudowaitćj ■wojrumd ze Szwesią, Kysjn 1 Kozakami Chmtockicgo, tnagnaiefia pizcjda w pełni kontrole nad /.yiian ]X)lityeznyin kraju NasnipRo dalsze orfabicnic wŁa.dzv krółewsklei Izwl-aszGił pt> :.'koszu LulKitmrsklegci - 1665/hó r. oraz dczorgJWteaciii wlacfey centralnej i zwyrodnienie pcdst»wo»vch Biscytuct- państwowych. Widki pomiędzy ugrupowatsism: mąpwcJitm doprowadziły do sopnlowei 'decentralizacji whiiizy. anarchii, a w konsekwencji do ograniczenia ■iiwcrermo^c: Rzcczypospołitej w taasarii saskich.

Okres ten trwający przez około 300 lal przynirteł nkdrywjtły rozrost terytorialny państw* polskiego. Nastąpiło to głiiwrne v. wyniku unii poLsko-litewskiej W tymże ws/akżs- okresie n;YsmpłJa wzin korporacja d" korony Prus Królewskich które jednak nawet pa 15Ć9 r. zachowały S|nire odiebn-iMi panykniarm: ('sejmik generalny pruski indygcnal prowincjonalny. odrebn«- prawo sądoweł. W pocaątknrh XVI w włączono do Koniny resztę Mazowsza Warszawą, które to miasto pod koni-cc XVI w stale- się fektyoara stołiią kośski. W Utarh l^i-isfrj wcielono tk> korony księstwa oiwęctmskie . Zatorskie, stanowiące dotąd własność królów polskich. Od 15(>1: r. -do przyszłej Rzeczyptwptilitej nafcżtdy Inflanty IdzistefSJa ł.otwa i łćśióni.ii). Władza tei:zvposp<iłtkj nad rym tery Wiińmiic tignin-towala stę nigdv TOękczoA' tego imlorturr '.iimciln RzBczypóS|vzlitn tu, rzecz ‘szwccji faktycznie w 1029 r_ a loniutlniu w 1660 r

Państwu polskiemu piLidiegah- także lenna - Prus KsiążęcyCh : Kuriand Prusy stały ■•« lennem Pobk * UCki 1 Posekuftcyzacjl Zżkonu Krzyżackiego nsdinc został? w dziedziczne leano Albrechtowi Hohenzollernów. (1525t.i a od 16111 llobertzcillctnoni hramłenhurskim. W 1657 r. na itlocy traktatów wi:hw:ikp-b)'dj{osfclch otrzymały stiwerennoSĆ KurfaruHa ł.pohuinin«ra cr,-śi‘ Iniliint) nadana zostań w dziedziczne lenno osuttnwmu mistrzowi Zakout' Kawa Icifiw' Mieczowych Gotfrydowi Kcttkrowi w 1561 r. i pozostała lennem Polski a#

•:ln tli rozbioru

Terytorium Rżroiypospdlfej w poczqtkai.li XVII w rJjejtnoiyalo około i m;-hi.nn kilonulrów kwadntlowyctjpowicizirhni i lirzylnokoło II milionów luilnaśii Pi iłska stal* sw wówczas państwem waelorun sdt m 1 Ktiowym, a Pńbcy nie stanów h niswet jKiłowy luiteoSi t