6827068558

Rozdział I

Podstawowe koncepcje prawa

x koncepcje prawnonaturalne - przekonanie o potrzebie istnienia porządku, którego źródło obowiązywania leży poza wolą prawodawcy; prawo naturalne winno stanowić wzór do naśladowania i urzeczywistniania dla prawa pozytywnego

-■> statyczne - istota człowieka źródłem nakazów/zakazów prawa natury (starożytność); porządek rzeczy w postępowaniu człowieka (św. Augustyn) lub nadawany przez prawo wieczne, poznawane przez prawo naturalne, potem tworzące prawo ludzkie (św. Tomasz z Akwinu); prawo wynikające z niezmiennej natury ludzkiej - jest powszechne, racjonalne i świeckie (Hugo Grocjusz); o zmiennej treści - prawo naturalne jako zespól historycznie zmiennych idei sprawiedliwości i ładu społecznego; różny sposób interpretowania składających się na koncepcję słusznego prawa wartości (R. Stammler, L. Petrażycki)

dynamiczne - normy prawa natury' zasadniczo niezmienne przy dynamicznej interpretacji zależnej od warunków historyczno-materialnych

4 obecnie: swoista pozytywizacja praw naturalnych (np. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka ONZ, EKoOPCiPW), które są przez władzę deklarowane i włączane do współczesnych konstytucji; nie mają one roli walidacyjnej (mocy uchylania) wobec prawa pozytywnego

x pozytywizm prawniczy':

+ prawo jako zespól norm ustanawianych/uznanych i sankcjonowanych przez państwo poprzez środki przymusu (prawo stanowione, skodyfikowane, o charakterze heteronomicznym) tworzenie się prawa pozytywnego na przestrzeni wieków:

o teza o rozdziale prawa i moralności - prawo ustanowione przez człowieka obowiązuje niezależnie od prawa naturalnego/szeroko rozumianej moralności (ideałem jest prawo wolne od wartościowania)

o początki w anglosaskiej kulturze prawnej:

■    jurysprudencja analityczna

■    J. Austin - norma prawna jako rozkaz suwerena zabezpieczony sankcją w formie

■    H. L. A. Hart - obywatel musi czuć wewnętrzny przymus, zobowiązanie do przestrzegania norm nadawanych przez suwerena (miękki pozytywizm)

o początki w europejskiej kulturze prawnej:

■    G. Jellinek - normy prawne mają trzy podstawowe cechy: dotyczą tylko zewnętrznych czynów ludzi, ustanawia je zewnętrzny autorytet, ich przestrzeganie gwarantuje przymus w rękach władzy publicznej

■    porządek prawny wyłącznie w formie prawa stanowionego (ustawa)

■    dura lex, sed Iex (bezpieczeństwo prawne)

o zmiany w tcoretyce prawa pozytywnego po II wojnie światowej (prawo wykorzystywane jako aparat zbrodni)

■    G. Radbruch - prawo musi spełniać choćby minimalne wymogi moralne; normy rażąco niehumanitarne = „ustawowe bezprawie”

obecnie: państwo głównym, ale nie jedynym twórcą prawa; system prawny poza nakazami i zakazami złożony m. in. z dyrektyw, upoważnień; system nie zawsze jest zupełny i niesprzeczny wewnętrznie; dla koherencji prawo musi uwzględniać standardy moralne, polityczne etc.

x socjologia prawa - prawo jako fakt społeczny:

powszechny w społeczeństwie sposób postępowania powodujący poczucie przymusu poszukiwanie przez socjologię prawa wpływu norm prawnych na funkcjonowanie społeczeństw a prawo o posłuchu w społeczeństwie = praw o skuteczne